Vanaf het begin van de arctische walvisvaart, rond 1612, waren reders in ons land geïnteresseerd in deze vaart naar het hoge noorden. Ook de Alblasserwaard leverde meerdere commandeurs op walvisvaarders. Met name vanuit Nieuwpoort kwamen deze mannen, waarbij de familie Ooms sterk vertegenwoordigd was. Eigenlijk had deze familie een ‘monopolie’ als bevelhebbersfamilie, een unieke zaak in de historie.
Commandeursfamilie Ooms
De familie Ooms heeft in de 18e eeuw in totaal 8 commandeurs opgeleverd. Ook de in Ammerstol wonende bevelhebber Harmen Ooms woonde een aantal jaren in Nieuwpoort.
De van Krimpen a/d Lek afkomstige Symon Machielsz Hoogerzeijl huwde met dochter Anna van de Nieuwpoortse commandeur Adam Adriaansz Ooms en vestigde zich na zijn huwelijk aanvankelijk te Nieuwpoort, later woonden ze in Dordrecht aan de Kalkhaven. Ze overleden ook in Dordrecht en werden begraven in de Grote kerk aldaar. Via Simon werden de beide belangrijkste commandeursgeslachten uit de Lekstreek, die van “Hoogerseil” en “Ooms” met elkaar verbonden.
De commandeurs Ooms voeren met name voor Zaanse en Rotterdamse rederijen. De bevelhebbers Hoogerseil voeren in de eerste plaats voor reders in Dordrecht en Krimpen a/d Lek. Zeer opvallend is dat geen enkele bevelhebber uit dit Krimpense geslacht voor Rotterdamse rederijen voer.
Willem Willemsz Snell, uit een andere commandeursfamilie trouwde met Aartje Ooms, de dochter van commandeur Harmen Aerts Ooms.
Dat de band tussen succesvolle commandeursfamilies en bepaalde rederijen sterk was, blijkt wel uit de bevelhebbers Ooms. Toen Adriaan Adamsz Ooms in 1735 zijn laatste reis voor de Oostzaanse rederij Cornelis Roos maakte, volgde zijn zoon Adam hem in 1749, dus 14 jaar later, bij dezelfde rederij op. En toen deze in 1775 zijn laatste arctische tocht voor de Zaandamse rederij Van Marle en Speciaal had volbracht, volgde zoon Adriaan op zijn beurt hem bij deze rederij op.
De belangrijkste bevelhebber uit het geslacht Ooms was Jurriaan Adriaansz Ooms. Hij bracht in totaal van 37 Groenlandse reizen voor reders in Purmerend, Oostzaan en Zaandam het spek van 152 walvissen thuis.
Nieuwpoort was het meest landinwaarts gelegen commandeursdomicilie in onze Republiek. Waarschijnlijk doordat het veel riviervisserij had, ontstond dit commandeursdomicilie in het stadje aan de Lek. Voor het roeien en navigeren op een stromende rivier zijn immers kundige lieden nodig. Zij waren dan ook uitermate geschikt om de roeiriemen te hanteren tijdens de walvisjacht. Zo moeten de vissers uit de Lekstreek hun weg naar de Arctische vaart gevonden hebben en kon een aantal van hen opklimmen tot de begeerde commandeurspost.
Walvisvaardersgeslacht Ooms
5. Adam Jansz Ooms
Hij is te Groot-Ammers geboren in 1640/42.
Zoon van Jan Adamsz Oom (Zie Geslacht Ooms nr. 4) en Philippina Cornelisdr de Cuijper (Zie Genealogie de Cuijper nr. 3).
Hij huwt op 3 juli 1664 Maritgen Aerts de Bas, jonge dochter van de Opperstock (Streefkerk), dochter van Aert Corneliszoon de Bas (Zie Genealogie de Bas nr. 3) en Annechie Cornelisdochter. Van beroep is hij korenmolenaar, maar hij is de stamvader van een walvisvaardersgeslacht.
Kinderen van Adam Jansz en Maritgen:
- Jan Adamsz Ooms 1668 – 1726 (Volgt 6a)
- Cornelis, gedoopt Groot-Ammers 16 februari 1670 en overleden vóór 29juli 1748. Hij huwt Jaapje Cornelis Hoogedijck. Cornelis wordt in 1713 bode van vrije heerlijkheid Langerak en heeft 10 kinderen.
- Jacobus, gedoopt Groot-Ammers 29 mei 1672, waarschijnlijk jong gestorven.
- Adriaen Adamsz Ooms (Volgt 6b)
- Annechen (Annigje), gedoopt Groot-Ammers 26-12-1677.
- Crijn Adamsz Ooms
Gedoopt te Groot-Ammers op 18 februari 1680 en zijn overlijden wordt aangegeven op 22 mei 1750 te Rotterdam. Gehuwd met Eleijsabeth van der Wel. Commandeur op de Groenlandse Walvisvaart. Hij voer van 1709 tot 1727 voor rederijen in Zaandam en Rotterdam en ving 57 ½ walvissen. - Jacobus Adamsz Ooms
Gedoopt te Groot-Ammers op 6 december 1682 en is gehuwt met Hillegonda Ariens de Kaarsemaker. Hij is commandeur der walvisvaart op Groenland. Hij vaart van 1712 tot 1731 voor verschillende rederijen in Zaandam en Rotterdam vangt 52 walvissen. Hij heeft 13 kinderen, waarvan zijn oudste zoon Adam Ooms (* 1709 – † ….) eveneens commandeur ter walvisvaart is. Hij was bevelhebber van het schip “d ‘Agatha”. - Neeltje, geboren tussen 1683 en 1690. Zij huwde met Dirck Eversz Bos.
- Aert, gedoopt Groot-Ammers 25 februari 1691.
6a. Jan Adamszoon Ooms
Hij is te Groot-Ammers gedoopt op 15 januari 1668 en overleed vóór 4 augustus 1726. Zoon van Adam Janszoon Oom en Maritgen Aerts de Bas.
Hij huwt 1e als jonge man in de Opperstock met Anna Jansdochter uit de Opperstock. (Zij overleed na oktober 1692).
Kinderen uit het eerste huwelijk:
- Christoffel, gedoopt te Groot-Ammers op 14 september1687.
- Aert Ooms (Volgt 7a)
- Pieter, gedoopt Groot-Ammers 16 juni 1691.
- (Lijntje), gedoopt Groot-Ammers 5 oktober 1692 en huwt op 29 mei 1725 met Jurriaen Versluijs van Rotterdam. Na de dood van haar man huwt zij op 25 maart 1727 Hermanus Kemenaer uit Rotterdam. Uit het tweede huwelijk had zij 8 kinderen.
Jan huwt 2e op 14 november 1697 met Adriaentje Maertens Seevenhoven uit Nieuwpoort. Dochter van Maerten Bastiaensz Bestevaer Seevenhoven (Zie Genealogie Seevenhoven nr. 2) en Lijntje Maertensdr. Zij woonde te Schoonhoven.
Uit het tweede huwelijk:
- Jan, geboren tussen 1697 en 1702. Hij huwt als jonge man van Groot-Ammers te Polsbroek met Jannigje Harmansdochter Cooy op 24-8-1738. Zij hadden 9 kinderen.
- Maarten, geboren in 1698, is kwartiermeester bij de kamer van Rotterdam van de Oost-Indische Compagnie.
- Anna, gedoopt te Groot-Ammers op 28-1-1703 en huwt op 13-6-1731 Adriaen Brenningen uit Haastrecht. Zij is volgens traditie genoemd naar de eerste vrouw.
- Adam (Volgt Genealogie Ooms nr. 7).
- Meertje Philippijntje, gedoopt Groot-Ammers 23 oktober 1707.
- Cornelis, gedoopt te Groot-Ammers op 8 juni 1710 en overleden in 1744. Hij huwt Maarte Jans van der Meulen, overleden 13-2-1756, “visvrouw, weduwe van Kornelis Ooms”. Zij hadden 5 kinderen.
- Wellenaer, gedoopt te Groot-Ammers op 9 februari 1713 en huwt Grietje Cornelisse Ottervanger. Hij bezit een huis te Nieuwpoort aan de Oostbinnenhaven. Wellenaer had 3 kinderen.
6b. Adriaen Adamsz Ooms
Gedoopt op 14 april 1675, overleden 2 januari 1748. Zoon van Adam Jansz Ooms en Maritgen Aerts de Bas.
Hij was gehuwd met Hendrina Sophia Jurriaensdr ter Horst. Overleden op 5 augustus 1750.
Adriaen was commandeur ter walvisvaart op de Groenlandvaart bij verschillende rederijen uit Zaandam, Rotterdam en Oostzaan .
Aantal gevangen walvissen 99 in 27 reizen.
Het gezin woont eerst in Langerak en vanaf 1716 in Nieuwpoort.
Van 1729 tot 1732 was hij schepen van Nieuwpoort en van 1737 tot 1738 burgemeester.
Kinderen:
- Anna Catharina Ooms 1702 -1780
- Anna Ooms 1704 – 1729
- Jurriaen Ooms 1706 -1785, Commandeur op Groenlandse Walvisvaart. Hij voer van 1735 tot 1771 voor rederijen in Purmerend, Oostzaan en Zaandam en ving 152 walvissen.
- Elisabeth Ooms 1709 – 1781
- Adam Ooms 1711- ….
- Adam Adriaensz Ooms 1714 – 1776 (Volgt 7b)
- Maria Ooms 1716 – ….
- Jan 1718 – 1719
- Kornelia Ooms 1719 – 1790
- Meertje …. – 1743
7a. Aert Jansz Ooms
Gedoopt op 25 september 1689 te Groot-Ammers. Overleden voor 1745. Zoon van Jan Adamsz Ooms (Zie Genealogie Ooms nr. 6) en Anna Jansdr. Hij huwde met Geertje Harmensen van der Linden. Gedoopt 1 januari 1696 te Groot-Ammers. Overleden op 14 mei 1772 te Ammerstol. Zij huwde 2e als weduwe met Dirk Snel.
Kinderen van Aert en Geertje:
- Pieter Ooms 1717 – 1791
- Harman Ooms 1719 – 1800 (Volgt 8a)
- Anna Ooms 1721 – 1812
- Lysbeth Ooms 1723 – 1794
- Maggeltje Ooms 1725 – < 1742
- Jan Aertsz Ooms 1727 – 1817 (Volgt 8b)
- Huych Ooms 1730 – 1737
- Arjaentje Ooms 1732 – 1818
- Huigh Ooms 1737 – 1778
7b. Adam Adriaensz Ooms
Gedoopt te Nieuwpoort 15 juli 1714, overleden 10 januari 1776 aldaar. Zoon van Adriaen Adamsz Ooms en Hendrina Sophia Jurriaensdr ter Horst. Hij huwde op 24 november 1740 te Nieuwpoort met Johanna van der Ham, jonge dochter van Ameyde.Gedoopt op 14 juli 1715. Dochter van Hendrick Dirksz van der Ham en Cornelia Houtniet.
Adam was commandeur van 1749 tot 1775 bij verschillende rederijen in Oostzaan en Zaandam op de Groenlandvaart.
Aantal gevangen walvissen: 108.
Kinderen:
- Anna Ooms 1742 – 1818, gehuwd met Symon Machielsz Hoogerzeijl. Hij was Commandeur op de Groenlandse Walvisvaart. Hij voer van 1771 tot 1802 voor rederijen in Dordrecht en ving 102 ½ walvissen.
- Cornelia Ooms 1744 – ….
- Henderina Ooms 1746 – 1754
- Adriana Ooms 1748 – ….
- Adriaen Adamsz Ooms 1750 – 1808 (Volgt 8c)
- Henrica Ooms 1752 – 1752
- Hendrina Sophia Ooms 1754 – 1810
- Hendrick Ooms 1755 – 1798
- Maria Ooms 1757 – 1781
8a. Harman Ooms
Geboren in 1719, gedoopt op 1 oktober 1719 te Groot-Ammers. Overleden in april 1800.
Zoon van Aert Jansz Ooms en Geertje Harmensen van der Linden.
Hij was commandeur ter Walvisvaart op Groenland. Hij voer van 1755 – 1769 bij verschillende rederijen in Amsterdam en Oostzaan en ving 32 walvissen.
In 1784 was Harman schepen in Groot-Ammers.
Hij was gehuwd met Niesje Visscher. Geboren in 1722, overleden op 19 april 1807. Dochter van Cornelis Visscher en Adriana Willems de Bruijn.
Harman en Niesje hadden 9 kinderen, waarvan de oudste dochter Aartje Ooms (1746-1782) getrouwd was met Willem Willemsz Snell, commandeur ter Walvisvaart op Groenland op het schip “Patriot”, dat later is omgedoopt in “De Hoop”.
8b. Jan Aertsz Ooms
Gedoopt op 28 september 1727 te Groot-Ammers. Overleden op 26 januari 1817 te Lopik. Zoon van Aert Jansz Ooms en Geertje Harmensen van der Linden.
Hij huwde op 31 december 1752 te Ammerstol met Seeligje Willemse de Jong. Gedoopt te Ammerstol op 14 november 1723, overleden op 27 oktober 1806 aldaar.
Kinderen:
- Aart Jansz Ooms 1753 – 1834
- Willem Jansz Ooms 1755 – 1808 Hij was gehuwd met Neeltje Adriaans Bode. Hij stond bekend als uitstekend harpoenier ter walvisvaart onder Commandeur Willem Willemsz Snell.
- Magteltje Ooms 1758 – 1807
- Adriaantje Ooms 1761 – 1798
8c. Adriaen Adamsz Ooms
Gedoopt op 27 september 1750 te Nieuwpoort, overleden op 23 september 1808 aldaar.
Zoon van Adam Adriaensz Ooms en Johanna van Der Ham.
Hij huwde in 1775 te Nieuwpoort met Cornelia Arie Leenderts Eland. Gedoopt op 19 februari 1747 te Oud-Beijerland, maar woonachtig te Maasland-sluis. Overleden op 28 maart 1831 te Nieuwpoort. Dochter van Arie Leendertsz Eland en Geertruijd Pieters de Man.
Adriaen is commandeur op de Groenlandvaart in 1776 voor reder Van Marle en Speciaal te Zaandam. Aantal gevangen walvissen: 2,5. Schepen te Nieuwpoort.
Kinderen:
- Anna Ooms 1776 – 1798
- Ary Leendert Ooms 1777 – 1779
- Adam Adriaensz Ooms 1780 – 1780
- Geertruy Ooms 1781 – 1861
- Maria Ooms 1784 – 1852
- Adam Ooms 1787 – …. Soldaat onder Napoleon (Zie Soldaten Adam en Jan Ooms nr. 9b)
- Ary Leendert Ooms 1789 – 1861
Bronnen:
Walvisvaarders uit Nieuwpoort en Groot-Ammers
Commandeurs ter walvisvaart uit het gebied van Maasmond en Lekstreek in de 18e eeuw. (x-cago.com)
Vijf Eeuwen Ooms
Genealogische Bronnen – JohnOoms.nl
Walvisvaardersgeslacht Ooms
Zie ook:
