‘s-Gravendeel

Het dorp ‘s-Gravendeel (Nederlandse Stad- en Dorpsbeschrijver).

‘s-Gravendeel is een plaats en voormalige gemeente in de Nederlandse provincie Zuid-Holland. De kern met buitengebied (inclusief Schuilingen, Schenkeldijk en Nieuw Bonaventura) tellen samen ongeveer 8.905 inwoners. Sinds 1 januari 2007 maakte ‘s-Gravendeel deel uit van de gemeente Binnenmaas en sinds 1 januari 2019 van de gemeente Hoeksche Waard.

‘s-Gravendeel ligt in het oosten van de Hoeksche Waard aan de Dordtsche Kil en is via de Kiltunnel verbonden met Dordrecht. Het dorp is gesticht in 1593 in de oosthoek van de toen pas bedijkte polder Nieuw-Bonaventura. De bijnaam voor inwoners van ‘s-Gravendeel is seuter. Dat is een in reuzel gebakken kleine aardappel. half omringd door een kerkgracht. De plek waar deze kerk zich bevindt staat plaatselijk bekend als De Heul. De hervormde gemeente die hier kerkt valt, evenals die van de gereformeerde Ontmoetingskerk aan de Vlasakker, onder de Protestantse Kerk in Nederland. Verder vindt men hier kerkgebouwen van de Christelijke Gereformeerde Kerken, de Gereformeerde Gemeenten in Nederland en de Oud Gereformeerde Gemeenten in Nederland.

In 1593 is ‘s-Gravendeel gesticht. Tot 1592 had de zee nog vrije toegang over de gorzingen van Bonaventura, de polder waarin ‘s-Gravendeel nu is gelegen. Een kaartfragment uit 1590 laat de plannen zien om Bonaventura met dijken te omgeven. Toen besloten de Staten van Holland, in het kader van de bedijking van de Hoeksche Waard, het gebied rondom het huidige ‘s-Gravendeel in te polderen. Toen de inpoldering in 1594 voltooid was werd het gebied door de Staten aan pachters uitgeleend.

De gronden in Bonaventura waren nogal verdeeld. Tot 1731 was ‘s-Gravendeel eigendom van de Graven van Holland. De naamgeving van het dorp is om die reden ook goed te verklaren: het deel van de Graaf (Grafelijkheid) of des Graven Deel. De drie Oranjebomen in het wapen van ‘s-Gravendeel herinneren nog aan de band met de Graven van Holland.

In 1731 werd het dorp verkocht aan de stad Dordrecht. ‘s-Gravendeel groeide uit tot een belangrijke overslaghaven. Veel schepen die over de Dordtse Kil richting Rotterdam voeren (toen de gebruikelijke vaarroute) konden wegens te grote diepgang niet verder komen dan ‘s-Gravendeel. Daar werden de vaak uit Suriname en Nederlands-Indië afkomstige ladingen overgeslagen op lichtere schepen.

‘s-Gravendeel in 1867 door J. Kuyper. 3100 inwoners.

Bij het buurtschap De Wacht hief de Rotterdamse Admiraliteit tol op de passerende schepen. Toen het Kanaal door Voorne-Putten in 1831 werd geopend en er een kortere route naar Rotterdam ontstond, verloor het dorp al snel zijn overslagfunctie.

‘s-Gravendeel heeft door de eeuwen heen bekend gestaan als een vlassersdorp. Er werd veel vlas verbouwd, maar er werd ook uit andere delen van het land vlas aangevoerd om bewerkt te worden. In 1950 was ongeveer 30% van de vlasroterijen en de helft van de zwingelturbines in ons land hier gevestigd. In het begin van de jaren 70 van die eeuw is de vlasindustrie echter geheel uit het dorp verdwenen. Slechts de straatnamen in de wijk Nieuw Bonaventura en enkele betonnen rootbakken herinneren nog aan deze voor ‘s-Gravendeel vroeger zo belangrijke industrie.

Tegenwoordig kent het dorp een agrarische en forenzenfunctie.

 

Het wapen van ‘s-Gravendeel werd van 24 juli 1816 tot 1 januari 2007 officieel door de gemeente ‘s-Gravendeel officieel als het gemeentelijke wapen gebruikt. In 2007 is de gemeente gefuseerd met de gemeente Binnenmaas.

Volgens de burgemeester die het wapen aanvroeg zou het sinds 1600 in gebruik zijn, dat is tien jaar na de stichting van het dorp ‘s-Gravendeel. De herkomst van het wapen is niet bekend, pogingen om de herkomst te achterhalen zijn in 1957 en 1989 beide keren op niets uitgedraaid.Na het opheffen van de gemeente ‘s-Gravendeel werd er voor de gemeente Binnenmaas een nieuw wapen samengesteld, dit wapen bevat uit alle fusiegemeenten een element, uit het wapen van ‘s-Gravendeel zijn de Oranjebomen omgezet naar de groene schildzoom. Hoewel de nieuwe gemeente de schildhouders over mocht nemen is ervoor gekozen om dat niet te doen. Wel nam de gemeente Binnenmaas de kroon van het wapen over.
De blazoenering van het wapen luidde als volgt:”Van goud, beladen met een fasce van keel, verzeld van drie Oranje boomen van sijnople, staande twee en chef en een en pointe. Het schild gedekt met eene kroon met drie fleurons, alles van goud en vastgehouden door twee engelen.[3]“Het schild is goudkleurig met daarin een rode dwarsbalk. Boven de dwarsbalk twee Oranjebomen en onder de dwarsbalk nog één in het midden van het schild. Op het schild staat een gouden kroon bestaande uit drie bladeren met daartussen twee parels. Naast het schild staan twee putti die fungeren als schildhouders. Hoewel de blazoenering vermeldt dat het om engelen zou gaan, hebben deze beide geen vleugels. Op de tekening bij de Hoge Raad van Adel draagt de linker (voor de kijker rechts) engel een blauw kleed en de rechter (voor de kijker links) een rood kleed.
Uit:

 

Voorouders uit ‘s-Gravendeel:

  • Jan Ariens Sneep 
    Geboren rond 1550 in Barendrecht. Hij is overleden rond 1628 in ‘s-Gravendeel. Schepen van ‘s-Gravendeel en landbouwer. Heemraad van West-Barendrecht en Carnisse in, kerkmeester van ‘s-Gravendeel, laat als één van de eerste een stenen huis bouwen aan de Zuid Voorstraat. Zoon van Arie Sneep.
  • Cornelis Cornelisz Spruijt
    Genoemd in Strijen in 1623 en in 1627 en 1631 in ‘s-Gravendeel.
    Zoon van Cornelis Joosten Spruijt en Bastiaentge Yemansdr.
    Hij was gehuwd met Grietje Cornelis (Esseboom)
  • Michiel van Moerkerken
    Geboren rond 1610 te Goes, overleden in ‘s-Gravendeel. Schoolmeester en voorzanger te ‘s-Gravendeel. De schoolmeestersfamilie van Moerkerken bekleedde deze functie over 3 generaties en heeft veel sporen achtergelaten in de ‘s-Gravendeelse archieven. Hij trouwt Aerjaentje Joris.
  • Hendrik van Moerkerken
    Geboren rond 1640 te Goes, overleden op 1 februari 1723 in ‘s-Gravendeel. Zoon van Michiel van Moerkerken en Aerjaentje Joris. Hij was schoolmeester, grafdelver, koster en schepen van ‘s-Gravendeel. Hij was op 8 november 1669 te Dordrecht getrouwd met Sijtje Willems Bijl. Hij woonde met Sijtje in de Kerkstraat te ‘s-Gravendeel.

Terug naar:

Dorpen en Steden

 

  facebook       

© 20 maart 2018, laatst bijgewerkt op 24 april 2021