Het hertogdom Bretagne was een hertogdom, dat de opvolger was van het koninkrijk Bretagne in de vroege middeleeuwen.
Het werd een speelbal tussen de koningen van Engeland en Frankrijk…
Vanaf de 10e tot de 14e eeuw werd Bretagne langzaam een feodale staat. Er bleef enige onafhankelijkheid van de Franse en de Engelse koningen, die beiden op Bretagne aasden. In de 12e eeuw ontsnapte Bretagne, ternauwernood aan inlijving bij het Anglo-Angevijnse koninkrijk van de Plantagenets. Willem de Veroveraar, die de Slag bij Hastings in 1066 had gewonnen, had Normandië en Engeland verenigd. Zijn opvolger Henry Plantagenet was tevens graaf van Anjou. In 1156 nam hij Conan IV, hertog van Bretagne, onder zijn hoede. Conans dochter, Constance, moest trouwen met Godfried, zoon van de koning van Engeland en broer van Richard Leeuwenhart en Jan zonder Land. In 1203 vermoordde deze laatste Godfrieds zoon, Arthur, en zo kwam Bretagne onder het gezag van de Engelse koning. De Franse koning, Filips II August, dwong vervolgens de halfzuster van Arthur, Alix, te trouwen met een Franse prins, Peter van Dreux. Bretagne kwam toen als koninklijk leengoed onder de rechtstreekse controle van de Franse Kroon. De hertog van Bretagne betuigde zijn respect aan de Franse koning en zegde hem zijn loyaliteit en steun toe.
Ondanks deze ontwikkelingen ontwikkelde zich een eigen Bretonse staat.
1. Judicael Berengar
Geboren voor 896, overleden na 965. Zoon van Berengarius I van Babenberg en Judith van Rennes.
Hij was graaf van Rennes. Judicael Berengar wordt in Bretonse bronnen “Juhel” (verlatijnst is dat Judicael) genoemd en in Frankische bronnen “Berengar” genoemd. Soms komen de namen gecombineerd voor en het is zeker dat het dezelfde persoon betreft.
Judicael Berengar werd in 922 graaf van Rennes en huldigde koning Robert van Frankrijk. Hij vocht in 931 aan Bretonse zijde tegen de heerschappij van de Vikingen van de Loire. Toen Willem I van Normandië het Bretonse verzet onderdrukte en Bretagne van hem afhankelijk werd, behield Judicael Berengar zijn positie. Het feit dat Willem zijn neef was zal daar ook een rol in hebben gespeeld. Judicael Berengar deed in 931 een schenking aan de abdij van Redon (plaats). In 939 vocht hij met hertog Alan II van Bretagne in de slag bij Trans (in het huidige departement Mayenne) weer tegen de Vikingen van de Loire. Vijf jaar later, in 944 was hij echter in conflict met Alan II. Hier maakten de Vikingen gebruik van door Bretagne te plunderen. Na de dood van Alan II van Bretagne werd hij een vazal van Theobald I van Blois en bestuurde voor hem het oostelijk deel van Bretagne. Rond 960 was hij zo door ouderdom verzwakt dat hij onder voogdij van de aartsbisschop van Dol-de-Bretagne werd geplaatst.
Judicael Berengar was getrouwd met Gerberga van Nantes, dochter van Alan II van Bretagne en Rocille van Anjou.
Zij kregen de volgende kinderen:
- Conan I van Bretagne (Volgt 2)
- Meen (ovl. – 1020), heer van Fougères
- Enoguen, gehuwd met Tristan, heer van Vitré (Ille-et-Vilaine)
Zowel Vitré (Ille-et-Vilaine), als Fougères waren belangrijke vestingen aan de grens van Bretagne.
–
2. Conan I van Bretagne
Geboren rond 927, overleden 27 juni 992. Hij was de Hertog van Bretagne van 990 tot aan zijn dood.
Hij was de zoon van Judicael Berengar en Gerberga, en volgde zijn vader op als graaf van Rennes in 970.
Hij nam de titel van hertog van Bretagne in het voorjaar van 990 na zijn aanval op Nantes en de daaropvolgende dood van graaf Alan.
Conan I moest zich verbinden met de graaf van Blois om Judicael Berengar verslaan voordat hij de titel van hertog kon aannemen.
Hij sneuvelt in 992 in de strijd tegen zijn zwager Fulco III van Anjou, die Conans opkomst wilde stoppen.
Conan trouwde Ermengarde-Gerberga van Anjou, in 973, dochter van Godfried I van Anjou (Zie Graven van Anjou nr. 7a) en Adele van Meaux.
- Godfried I (c.980-1008) (Volgt 3a)
- Judith (982-1017) (Volgt 3b)
- Judicael, graaf van Porhoët (overleden 1037).
- Hernod.
- Catuallon, abt van Redon
–
3a. Godfried I van Bretagne
Geboren rond 980, overleden 20 november 1008. Hertog van Bretagne en graaf van Rennes.
Hij was de oudste zoon van Conan I van Bretagne en Ermengarde-Gerberga van Anjou.
Hij was graaf van Rennes (heerser van het Romeins-Frankische civitas van Rennes), met recht van opvolging. In 992 nam hij de titel van hertog van Bretagne , die lange tijd een onafhankelijke staat was geweest, maar hij had weinig controle over een groot deel van Neder-Bretagne .
Nadat hij in 994 Judicaël van Nantes had verslagen, verplichtte hij deze om hem de eer te bewijzen en noemde hij zich vanaf 995 hertog van Bretagne.
Om de macht in Nantes te behouden na het overlijden van de bisschop en van Judicaël van Nantes, liet hij een ridder uit Rennes benoemen tot nieuwe bisschop van Nantes: Walter II.
Godfried overleed in 1008 op terugreis van een pelgrimstocht naar Rome.
Hij trouwde Hedwig van Normandië , dochter van Richard I van Normandië (Zie Hertogen van Normandië nr. 3) en zus van Richard II, Richard trouwde met Judith van Bretagne , Godfrieds zus.
Godfried en Hedwig hadden de volgende kinderen:
- Alan III van Bretagne 997 – 1040 (Volgt 4a)
- Evenus ± 998 – > 1037
- Emma de Bretagne de Rennes ± 1005 – …. (Volgt 4b)
- Odo, Graaf van Penthièvre …. – 1079
- Adela, abdis van Saint-Georges
–
3b. Judith van Bretagne
Geboren in 982, in 1017. Dochter van Conan I van Bretagne en Ermengarde-Gerberga van Anjou.
Zij was getrouwd met Richard II, hertog van Normandië (± 965 – 1026), bijgaamd de Goede, was de oudste zoon van Richard I van Normandië en van Gunnora van Normandië.
Richard volgde zijn vader op als hertog van Normandië in 996.
Zij kregen de volgende kinderen:
- Adelheid (1000-1038), gehuwd met Reinout I van Bourgondië
- Richard III
- Robert de Duivel (Volgt Hertogen van Normandië nr. 5), vader van Willem de Veroveraar.
- Eleonora, gehuwd met Boudewijn IV van Vlaanderen
- Willem, monnik in Fécamp (ovl. 1025)
- Mathilde (ovl. 1033).
–
4a. Alan III van Rennes
Geboren 997, overleden 1 oktober 1040. Hij was graaf van Rennes en de hertog van Bretagne, met recht van opvolging van 1008 tot aan zijn dood.
Hij was de zoon van de hertog Godfried I en Hedwig van Normandië. Alan volgde zijn vader na diens dood op als hertog van Bretagne in 1008. Omdat hij nog niet volwasen was, trad zijn moeder op als regentes van Bretagne, terwijl haar broer Richard II, hertog van Normandië de voogdij over hem had.
In 1018 trouwde Alan met Bertha van Blois , dochter van Odo II, graaf van Blois (Zie Graven van Blois nr. 4) en zijn tweede echtgenote Ermengarde van de Auvergne.
- Conan II , (d. 1066) opvolger van zijn vader.
- Hawise van Bretagne (Volgt 5), die trouwde met Hoel van Cornouaille .
Na 14 mei 1046 zijn weduwe Bertha trouwde met Hugo IV, graaf van Maine.
4b. Emma de Bretagne de Rennes
Geboren omstreeks 1005. Dochter van hertog Godfried I van Bretagne en Hedwig van Normandië.
Getrouwd met Yves III de Beaumont-Sur-Oise. Geboren 1016, overleden 1059. Zoon van Yves III van Beaumont en Gisèle de Chevreuse.
Zoon:
- Yves III de Beaumont-Sur-Oise (Zie Heren van Beaumont-Sur-Oise nr. 4)
–
5. Hawise van Rennes
Geboren rond 1037 – 19 augustus 1072. Zij was erfelijke hertogin van Bretagne van 1066 tot aan haar dood.
Ze was het tweede kind en erfgename van Alan III, Hertog van Bretagne en Bertha van Blois , en als zodanig, een lid van het Huis van Rennes . Hawise volgde haar oudere broer, Conan II op, nadat die op 11 december 1066 werd vermoord door vergiftiging.
Er is weinig bekend over het leven van Hawise van Rennes. Zij was gehuwd met Hoel II van Cornwall, zoon van Alan van Cornwall en Judith van Nantes. Na de dood van Hawise in 1072, trad Hoël op als regent voor zijn zoon, Alan IV , totdat de laatste zijn meerderjarigheid had bereikt in 1084.
Kinderen:
- Alan IV (Volgt 6)
- Matthew , erfde de provincie van Nantes .
6. Alan IV (de Jonge) van Bretagne
Alan IV (geboren rond 1063, overleden 13 oktober 1119) was hertog van Bretagne van 1084 tot zijn aftreden in 1112. Hij was ook graaf van Nantes en vanaf circa 1103 graaf van Rennes. Zijn ouders waren Hawise en hertog Hoel van Cornwall. Hij is ook bekend als Alan Fergant . Via zijn vader, was hij van het Bretonse huis van de Cornouaille dynastie. Hij was de laatste Hertog van Bretagne die Bretons sprak.
Tussen 1101 en 1104, overleed Alan’s jongere broer, graaf Matthew van Nantes zonder nakomelingen en zijn graafschap werd doorgegeven aan Alan.
Alan IV aftrad als Hertog in 1112. De voormalige hertog trok zich terug in het klooster van Redon, waar hij overleed in 1119.
Alan IV huwde Constance in 1087. Constance overleed in 1090. Ze hadden geen kinderen.
Alan’s tweede huwelijk was in 1092 met Ermengarde van Anjou. Dochter van Fulco IV van Anjou (Zie Graven van Anjou nr.10) en Hildegarde de Beaugency
Met Ermengarde had hij drie kinderen:
- Godfried – jong gestorven;
- Conan III – zijn opvolger als hertog van Bretagne (Volgt 7)
- Hawise – trouwde ze met graaf Boudewijn VII van Vlaanderen , ook wel bekend als Hawise Fergant. Ze scheidden en hadden geen kinderen. Hawise hertrouwd en met Godfried (1082-1141)
Hij had een onwettige zoon, Brian Fitzcount.
Alan IV overleed in 1119 in het klooster van Redon, waar hij na zijn troonsafstand had teruggetrokken in 1112, en de scheiding van zijn vrouw Ermengarde. Zijn enige overlevende zoon, Conan III volgde hem op.
–
7. Conan III (de Dikke) van Bretagne
Geboren rond 1095, overleden 17 september 1148.) Hertog van Bretagne, van 1112 tot zijn dood.
Hij was de zoon van de hertog Alan IV en Ermengarde van Anjou (± 1068-1147). Dochter van Fulco IV van Anjou en Hildegarde van Beaugency.
Hij trouwde vóór 1113 met Mathilde, een buitenechtelijke dochter van koning Hendrik I van Engeland.
Kinderen van Conan:
- Hoel (1116 – 1156) – onterfd van het hertogelijk kroon
- Bertha (1114 – 1155) (Volgt 8)
- Constance (1120 – 1148) – trouwde Sir Geoffroy II, Sire de Mayenne, de zoon van Juhel II, Seigneur de Mayenne.
Op het sterfbed van Conan III in 1148, werd Hoel onterfd van opvolging in het hertogdom, waarin staat dat hij onwettig was en geen zoon van hem was. Hierdoor werd Bertha zijn erfgename en opvolgster. Echter, Hoel mocht het graafschap Nantes behouden.
–
8. Bertha van Bretagne, ook bekend als Bertha van Cornouaille
Geboren circa 1126, overleden in 1156.
Zij was erfelijk hertogin van Bretagne tussen 1148 tot aan haar dood en Gravin-weduwe van Richmond.
Bertha is de oudste dochter van Conan III van Bretagne en Mathilde , de buitenechtelijke dochter van koning Hendrik I van Engeland (Zie Koningen van Engeland II nr. 8c). Zij was het laatste lid van de Bretonse huis van Cornouaille over Bretagne.
Ze trouwde met de zoon van Stephen van Treguier, Alan Black en ze woonde in Engeland met Alan de Zwarte van Richmond tot aan zijn dood in 1146. Alan was Graaf van Richmond. Na de dood van Alan van Richmond keerde ze terug naar Bretagne als Gravin-weduwe van Richmond
Zij trouwde 2e met Odo, burggraaf van Porhoet . Toen haar vader Hertog Conan III stierf bleek op zijn sterfbed Conan III Bertha’s broer Hoel als erfgenaamhebben afgezworen, en Bertha aangewezen als zijn erfgename. Na de dood van Conan III werd ze erfelijk hertogin van Bretagne.
In haar eerste huwelijk, door 1138, was Bertha getrouwd met Alan de Zwarte, graaf van Richmond.
Bertha en Alan hadden drie kinderen:
- Conan IV van Bretagne (Volgt 9)
- Constance, die Alan III trouwde, Vicomte van Rohan
- Enougen, abdis van St. Sulpice
Bertha trouwde met haar tweede echtgenoot, Odo, burggraaf van Porhoet rond 1148.
Bertha en Odo had drie kinderen:
- Godfried
- Adelheid (overleden in 1220), abdis van Fontevrault
- Aleid, maitresse van Henry II, koning van Engeland
–
9. Conan IV (de Jonge) van Bretagne
Geboren in 1138, overleden op 20 februari 1171. Hij was hertog van Bretagne , van 1156 tot 1166. Hij was de zoon van Bertha, Hertogin van Bretagne en haar eerste echtgenoot, Alan de Zwarte van Richmond. Conan IV was de erfgenaam van zijn vader als Tweede Graaf van Richmond en erfgenaam van zijn moeder als Hertog van Bretagne.
Met de dood van zijn moeder in het begin van 1156, Conan IV zou Conan IV de hertogelijke troon erven. Zijn erfdeel werd niet erkend door zijn stiefvader, Odo, burggraaf van Porhoet , die weigerde om gezag af te staan. Conan revolteerde tegen zijn schoonvader, samen met zijn oom Hoël, maar moest zwichten voor Odo van Porhoët en vluchtte naar Engeland, waar Hendrik II hem de heerlijkheid Richmond toestond, een aantal gronden en inkomsten in Kent. Dankzij Engelse militaire hulp, kon Conan terugkeren naar Bretagne, maar het feit dat hij nu een vazal van Engeland was, leidde tot een opstand onder leiding van Odo. Conan verdreef Odo en werd in 1156 uitgeroepen tot hertog van Bretagne. Nantes verjoeg hetzelfde jaar zijn oom Hoël en gaf zich over aan Godfried Plantagenet, de broer van Hendrik II van Engeland. Bij de dood van Geoffrey in 1158, kon Conan Nantes verwerven, maar Hendrik II van Engeland dwong Conan dit alweer af te staan. Odo verzamelde een nieuw leger en kende een aantal zeges, hetgeen Hendrik II het gepaste voorwendsel gaf om in Bretagne tussen te komen met een krijgsmacht die Josselin innam in 1168.
Hij ontnam Odo eerst Porhoët en vervolgens het graafschap Penthièvre. Conan zelf moest aftreden in 1166.
Hendrik II werd nu beschermheer van Bretagne, totdat zijn zoon Godfried van Engeland, die verloofd was met Conans enig overlevende kind, Constance, de meerderjarigheid bereikt had.
Hij was rond 1159 getrouwd met Margaretha van Schotland. Dochter van Henry van Schotland (Prins van Schotland en 3e Graaf van Huntington) (Zie Koningen van Schotland nr. 12) en van Ada van Warennes (Zie Graven van Warennes nr. 4).
Kinderen:
- Constance I van Bretagne (Hertogin van Bretagne) (Volgt 10)
- Ode van Bretagne ± 1167 – ….
- Hoël van Bretagne (Graaf van Nantes) ± 1169 – ….
10. Constance van Bretagne
Geboren 1161, overleden 1201. Zij was hertogin van Bretagne van 1166 tot haar dood in 1201 en gravin van Richmond van 1171 tot 1201. Constance was de dochter van Hertog Conan IV en Margaretha van Huntingdon, een zuster van de Schotse koningen Malcolm IV en Willem I en van Ada van Huntingdon, de vrouw van Graaf Floris III van Holland.
Na de abdicatie van haar vader in 1166, wordt zij hertogin van Bretagne, maar in de realiteit komt de macht terecht bij Hendrik II van Engeland.
In 1181, werd de twintig-jarige Constance gedwongen om in het huwelijk te treden met Godfried, een zoon van Hendrik II van Engeland.
Als echtgenoot van Constance wordt Godfried uitgeroepen tot hertog in 1181, maar hij overlijdt al in 1186 aan de gevolgen van de verwondingen opgelopen in een tournooi. Na de dood van haar eerste echtgenoot neemt Constance daadwerkelijk de macht op in Bretagne. In 1196 laat zij haar zoon Arthur erkennen als hertog van Bretagne door de aristocratie.
Omdat dit ingaat tegen de plannen van Richard Leeuwenhart, laat haar eigen echtgenoot op dat ogenblik, Ranulf van Blondeville, haar gevangen nemen. Eenmaal vrij, laat zij dit huwelijk verbreken en huwt zij met Guy van Thouars.
Constance en Godfried had drie kinderen:
- Eleanor, Fair Maid van Bretagne (1182 / 1184-1241)
- Matilda (1185 – < 1189)
- Arthur I, hertog van Bretagne (1187-1203) – postume zoon van Godfried
Constance en Guy had twee dochters in 1201:
- Adelheid van Thouars (Volgt 11)
- Catherine van Thouars (1201 – 1240), Dame van Vitre; ze trouwde Andre III de Vitre
–
11. Adelheid van Thouars
Geboren 5 september 1201, overleden 21 oktober 1221. Zij was erfelijke hertogin van Bretagne en 5e gravin van Richmond van 1203 tot haar dood.
Adelheid van Bretagne (ook wel bekend als Alix van Bretagne of Alix van Thouars) was hertogin van Bretagne en gravin van Richmond. Ze was de dochter van Guy van Thouars en Constance I van Bretagne. Haar moeder overleed kort na de geboorte van Adelheid en haar tweelingzuster Catherine.
Adelheids oudere halfbroer Arthur I, Hertog van Bretagne en halfzuster Eleonora waren kinderen uit het eerdere huwelijk van Constance met Godfried Plantagenet, hertog van Bretagne en zoon van koning Hendrik II van Engeland. Na de dood van koning Richard I van Engeland ontstond er een strijd om de Engelse kroon tussen Adelheids halfbroer Arthur en koning Jan van Engeland. Bij de slag bij Mireabeau in 1202 werden Arthur en Eleonora gevangengenomen. Arthur is daarna verdwenen en Eleonora werd gevangen gezet.
Na de (vermoedelijke) dood van Arthur I erkenden de Bretonse baronnen Adelheid als hertogin van Bretagne. Ze kozen haar boven haar oudere halfzuster Eleonora omdat men vreesde dat koning Jan van Engeland zich zou opwerpen als regent voor zijn gevangene Eleonora, en Bretagne voor zichzelf zou opeisen. Adelheids vader Guy van Thouars werd regent over Bretagne tot 1206, toen koning Filips II van Frankrijk zichzelf benoemde tot regent in naam van Adelheid. Filips II verbrak de verloving tussen Adelheid en de Bretonse prins Henry van Penthièvre en schoof zijn eigen neef Peter van Dreux (Zie Graven van Dreux nr. 3a) naar voren als voorgenomen echtgenoot.
Peter en Adelheid trouwden in 1213 of 1214 en Peter erkende de Franse koning als zijn leenheer. Uit het huwelijk werden drie kinderen geboren:
- Jan I (1217/18-1286) (Volgt 12)
- Yolande (1218-1272), gehuwd met Hugo XI van Lusignan
- Arthur (1220- circa 1224).
Adelheid stierf in 1221 in het kraambed. Zij heeft zelf weinig tot geen invloed uitgeoefend op het bestuur van haar hertogdom. Zij werd opgevolgd door haar zoon Jan I. Peter van Dreux bleef in de praktijk tot 1237 als regent de heerschappij over Bretagne uitoefenen.
Bron: Wikipedia, Alix van Thouars
–
12. Jan I van Dreux
Beter bekend als Jan de Rode, verwijzend naar de kleur van zijn baard, was Hertog van Bretagne van 1237 tot aan zijn dood en 2de Graaf van Richmond in 1268.
Jan was de oudste zoon van Hertogin Aleid van Bretagne en haar man co-heerser, Hertog Peter I . Hij werd hertog na de dood van zijn moeder in 1221. Zijn vader, die als hertog had geregeerd als gevolg van zijn huwelijk met Alix, regeerde als regent tot Johannes de volwassenheid bereikt.
Hij ervoer een aantal conflicten met de bisschop van Nantes en de Bretonse geestelijken. Hij volgde Lodewijk IX van Frankrijk in de achtste kruistocht in 1270. Het hertogdom Bretagne ervoer een eeuw van vrede, te beginnen met John I en eindigend met het bewind van Hertog Jan III in 1341.
Zij hadden de volgende kinderen:
- Jan II, Hertog van Bretagne (1239 – 1305), gehuwd Beatrice van Engeland (Volgt 13)
- Peter (1241 – 1268), heer van Dinan , Hade, Léon , Hennebont en La Roche-Derrien .
- Alix (1243 – 1288), Dame de Pontarcy; gehuwd John van Châtillon, graaf van Blois .
- Theobald (1245 – 1246), begraven in de kerk van de abdij van Saint-Gildas-de-Rhuys .
- Theobald (1247 – stierf jong), begraven in de kerk abdij van Saint-Gildas-de-Rhuys.
- Eleanor (1248 – stierf jong), begraven in de kerk abdij van Saint-Gildas-de-Rhuys.
- Nicolas (1249 – 1251), begraven in de kerk abdij van Saint-Gildas-de-Rhuys.
- Robert (1251 – 1259), begraven in de kerk abdij van Saint-Gildas-de-Rhuys.
–
13. Jan II van Dreux regeerde als Hertog van Bretagne vanaf 1268 tot aan zijn dood, en was ook graaf van Richmond in Engeland . Hij nam deel aan twee kruistochten voorafgaand aan zijn toetreding tot de hertogelijke troon. Als hertog, was John betrokken bij de conflicten tussen de koningen van Frankrijk en Engeland. Hij werd doodgedrukt in een ongeval tijdens de viering van een pauskroning .
Jan was getrouwd met Beatrix, dochter van koning Hendrik III van Engeland (Zie Koningen van Engeland nr. 26).
Kinderen:
- Arthur II, Hertog van Bretagne (1262-1312)
- John, Graaf van Richmond (c.1266-1334)
- Marie , echtgenote van Guy III van Châtillon (1268-1339)
- Peter, burggraaf van Leon (1269-1312)
- Blanche (Volgt 14)
- Eleanor van Bretagne , Abdis van Fontevrault (1275-1342)
–
14. Blanche van Bretagne
Geboren in 1270, overleden in 1327. Dochter van Beatrix van Engeland en Jan II van Bretagne.
Zij is getrouwd met Filips van Artesië.(geboren 1269 , overleden ). Heer van Conches-en-Ouche, oudste zoon van Robert II de Noble, graaf van Artesië (Zie Graven van Artesië nr. 2) en van Amicie Courtenay.
Kinderen:
- Marguerite (1285-1311), getrouwd met Louis van Frankrijk
- Robert III (1287-1342), graaf van Beaumont-le-Roger
- Isabella (1288-1344), een non in Poissy;
- Jeanne (1289-ap.1347), getrouwd met Gaston, graaf van Foix
- Marie (1291-1365) (Volgt Graven van Artesië nr. 4), getrouwd met Jan I van Dampierre , graaf van Namen
- Catherine (1296-1368), getrouwd met Jan II van Castilië, graaf van Aumale
Uit: Wikipedia – Hertogen van Bretagne
Terug naar: