Wijk bij Duurstede is een vestingstad en gemeente in het zuiden van de Nederlandse provincie Utrecht.

De gemeente telt 23.762 inwoners (1 januari 2019, bron: CBS) op een oppervlakte van 50,3 km² waarvan 2,68 km² water. Door en langs Wijk bij Duurstede stromen de waterwegen Nederrijn, Lek, Kromme Rijn en het Amsterdam-Rijnkanaal.

De gemeente grenst aan de gemeenten Houten, Bunnik, Utrechtse Heuvelrug, Culemborg en Buren.

Voor het naamdeel Wijk worden verschillende verklaringen gegeven, zoals dat het onder meer herleid zou kunnen worden tot het Romeinse vicus, of het Germaanse wik wat weer “bocht” of “inham” betekent. Het naamdeel Duurstede laat zich herleiden tot de vroegere handelsplaats Dorestad, welke naam op zijn minst deels van Keltische oorsprong is.

Tijdens de Romeinse tijd bevond zich op de plek van het huidige Wijk bij Duurstede aan de Rijn een Romeins castellum, wellicht Levefanum. Ook liep de noordelijke grens (limes) van het Romeinse Rijk dwars door Wijk bij Duurstede.

In de vroege middeleeuwen lag hier een van de belangrijkste handelsplaatsen van Noordwest-Europa: Dorestad. Lange tijd is aangenomen dat Dorestad rond 850 viel door aanvallen van de Vikingen. Inmiddels wordt er echter ernstig rekening mee gehouden dat natuurlijke en (kerk)politieke factoren tezamen met de verschuivende machtsverhoudingen waarschijnlijk een belangrijkere rol speelden. De Rijnbedding zou zich wat verplaatst hebben, de haven zou op dat moment ook zijn begonnen te verzanden en daarenboven kwam er een waterstijging. Het verval van Dorestad betekende een periode van bloei voor Tiel, Deventer en later Utrecht. Er zijn vele vondsten gedaan in en rond Wijk bij Duurstede uit deze geschiedenisperiodes, die te zien zijn in Museum Dorestad.

Dorestad was een van de belangrijkste en succesvolste internationale handelsplaatsen in Noordwest-Europa van het einde van de 7e tot het midden van de 9e eeuw. Het was gelegen waar het huidige Wijk bij Duurstede ligt, in Nederland, bij de splitsing van de rivier de Rijn met de Lek bij de overblijfselen van een voormalig Romeins castellum, wellicht Levefanum of Duristate. In de vroegste stadsontwikkelingen in Noord-West Europa zou Dorestad in zijn bestaan zijn positie hebben ontleend aan langeafstands- en regionale handel en productie. Ook wordt het wel beschouwd daarin als een uitzonderlijke plaats, en als “experimentele uitwisselingsplaats” tussen de christelijke Franken en de niet-christelijke noordelijkere gebieden.

Aan het einde van de 7e eeuw werd Dorestad omschreven als patria Frigonum/Frixonum, dus liggende in het land der Friezen.
Het was in zijn bestaan tot aan het begin van de 8e eeuw vaak de inzet in de oorlog tussen de Friezen en de Franken (zie ook de slag bij Dorestad). Rond 719 kwam Dorestad in de strijd tussen de Friezen en Franken definitief in Frankische handen door Karel Martel. In circa 840 droeg Lotharius I Dorestad over aan de Deense broers Rorik en Harald. Rond het midden van de 9e eeuw raakte Dorestad in verval.
Het inwonertal van Dorestad tijdens zijn bloeitijd wordt op 10.000 geschat.

Wijk bij Duurstede kreeg in 1300 stadsrechten van Gijsbrecht van Abcoude. Het was gebouwd aan een in 1270 gebouwde woontoren die zou groeien tot kasteel Duurstede. Waarschijnlijk is kort daarop ter verdediging van de stad begonnen met het aanbrengen van een aarden omwalling en omgrachting waarbij voor de omgrachting deels gebruik werd gemaakt van de oude rivierbeddingen.

Kasteel Duurstede is een middeleeuws kasteel in de stad Wijk bij Duurstede (Nederlandse provincie Utrecht).
De geschiedenis van het kasteel gaat terug tot de vroege 13e eeuw toen de graaf van Bentheim een versterkt huis, gelegen nabij de plek waar vroeger Dorestad lag, in leen gaf aan het Geslacht van Abcoude. In 1270 bouwde Zweder I van Abcoude een zware bakstenen woontoren (die er nu ook nog staat).
Het huis bleef tot 1449 in het bezit van het Geslacht van Abcoude, toen werd het onder dwang verkocht aan de bisschop van Utrecht en kwam uiteindelijk in het bezit van het Sticht.

 

Midden 14e eeuw werd de stad in oostelijke richting uitgebreid en vermoedelijk werd in dezelfde periode de stad voorzien van een stadsmuur die voorzien was van stadspoorten en versterkingstorens. De stadsmuur en omgrachting werden rond 1445 vernieuwd.

De gemeente bestaat uit de stad Wijk bij Duurstede (18.175 inwoners) en is op 1 januari 1996 samengevoegd met de gemeenten Cothen (3.215 inwoners) en Langbroek (2.365 inwoners).

 

In de gemeente is er een aantal rijksmonumenten, gemeentelijke monumenten, een beschermd stadsgezicht en enkele oorlogsmonumenten, zie:

• Lijst van rijksmonumenten in Wijk bij Duurstede (plaats)
• Lijst van rijksmonumenten in Wijk bij Duurstede (gemeente)
• Lijst van gemeentelijke monumenten in Wijk bij Duurstede
• Rijksbeschermd gezicht Wijk bij Duurstede
• Lijst van oorlogsmonumenten in Wijk bij Duurstede

Het wapen van Wijk bij Duurstede is het gemeentelijke wapen van de Utrechtse gemeente Wijk bij Duurstede. Het wapen werd op 11 september 1816 door de Hoge Raad van Adel in gebruik door de gemeente bevestigd.

De plaats Wijk, gelegen bij kasteel Duurstede verkreeg omstreeks 1300 stadsrechten van Gijsbrecht II van Abcoude, zoon van Zweder van Zuylen. Het stadswapen is afgeleid van dat van het geslacht Van Abcoude. De drie zuilen zijn afkomstig uit het wapen van het Geslacht Van Zuylen. Het wapen, zonder kroon en schildhouders, is in ieder geval sinds 1512 op zegels van de stad gebruikt. Het wapen, inclusief kroon en schildhouders, zijn in 1816 door de burgemeester aangevraagd. Sinds de gemeentelijke herindeling van 1996 (toevoeging van Cothen en Langbroek) gebruikt de gemeente in de communicatie een logo in plaats van het gemeentewapen. Het gemeentewapen is, voor zover bekend, nog steeds formeel aan Wijk bij Duurstede toegekend.

De beschrijving luidt als volgt:

“Van goud beladen met eene fasce van keel, waarop 3 zuilen van zilver. Het wapen gedekt met eene kroon met 5 fleurons, alles van goud, en vastgehouden van weerskanten door een klimmende leeuw in zijne natuurlijke kleur.”

N.B.:

• De heraldische kleuren zijn keel (rood), zilver (wit) en goud (geel).

 

Uit :

• Wikipedia – Wijk bij Duurstede

• Wikipedia – Wapen van Duurstede

Meer informatie over Wijk bij Duurstede:

• Officiële website Gemeente Wijk bij Duurstede

• Beknopte geschiedenis Wijk bij Duurstede

• Dorrestadonthuld.nl

 

Voorouders te Wijk bij Duurstede:

 

• Sweder I van Zuylen van Abcoude
  Geboren rond 1240, overleden 1287. Zoon van Gijsbrecht I van Zuylen (Zie Heren van Zuylen nr. 4) en Berta van Abcoude. Heer van Abcoude en Wijk bij Duurstede.
  Hij was gehuwd met Petronella van Beusichem. Geboren in 1228. Dochter van Stephanus van Beusichem en Vianen en Ava van Zuylen.
• Gijsbrecht II van Zuylen van Abcoude
  Geboren 1260, overleden 1300. Zoon van Sweder I van Zuylen en Abcoude en Ava van Zuylen.
  Heer van Abcoude en Wijk bij Duurstede. Hij was gehuwd met Asekin van Cats.
• Sweder II van Abcoude
  Geboren 1307, overleden 15 april 1347. Zoon van Gijsbrecht II van Zuylen van Abcoude en Helwich van Cats.
  Heer van Abcoude en Wijk bij Duurstede. Hij was gehuwd met Mabelia van Arkel.
• Gijsbrecht van Abcoude
  Geboren 1310, overleden 25 juli 1372. Zoon van Sweder II van Abcoude en Mabelia van Arkel. Heer van Abcoude en Wijk bij Duurstede. Hij trouwde in 1349  met Johanna van Horne, vrouwe van Gaesbeeck.
• Eerst Taets
  Geboren 1348, overleden 1411/1412. Schepen van Wijk bij Duurstede.
  Hij was gehuwd met Mechteld van Loenersloot Vrouwe van Oudaan.
• Jacob van Gaesbeeck ook genaamd Jacob van Abcoude
  Geboren rond 1390 – overleden te Brussel op 6 februari 1459. Hij was een zoon van Zweder van Abcoude  en Anna van Leiningen.
  Hij was heer (baron) van Gaasbeek, Abcoude, Putten, Strijen en Coelhorst. Ook werd hij heer van Abcoude en Wijk bij Duurstede (1407 -1456)Tevens was hij stadhouder van Holland, erfmaarschalk van Henegouwen, raadsheer van het Hof van Holland, Zeeland en West-Friesland, en een van de rijkste edelen van de vroege 15e eeuw in Holland en Brabant.
• Johan Taets van Amerongen
  Geboren in 1396 te Wijk bij Duurstede, overleden op 6 juni 1450. Schepen van de stad Utrecht. Zoon van Willem Taets en Hedwig Borre van Amerongen.
  Hij is 1e getrouwd met  Hedwig Alfers van Woudeggen in 1415.
  Hij is 2e in 1416 getrouwd met Margaretha van Colverschoten.
• Marijke de Cruijff
  Geboren in 1633 te Wijk bij Duurstede, overleden  in 1706. Dochter van Cornelis de Cruijff.
  Zij is op 9 juli 1661 te ‘s-Hertogenbosch getrouwd met Geerlich Arendsz de Booij.
  

Terug naar:

Dorpen en Steden