Oegstgeest

 

Oegstgeest in 1867, door J. Kuyper. 2300 inwoners

Oegstgeest is een plaats en gemeente in de Nederlandse provincie Zuid-Holland en buurgemeente van Leiden. De gemeente telt 23.698 inwoners (30 april 2017, bron:CBS) en heeft een oppervlakte van 7,75 km². Binnen de gemeentegrenzen liggen geen andere kernen.

Het gedeelte geest in de naam verwijst naar de geestgronden, waarvan weinig over is gebleven omdat die in de zeventiende eeuw werden afgegraven ten behoeve van de stadsuitbreidingen van Leiden.

De oudste aangetroffen spelling, in een kopie van een goederenlijst van de Sint-Maartenskerk te Utrecht uit de tiende eeuw luidt “Osgeresgeest”. Dit was een Friese spelling van de oorspronkelijke naam was *Ansger-es-gaist. In het Fries veranderde ans in os; dezelfde klankverandering is te zien in het aan Fries verwante Engels, waar de oudere vorm gans veranderde in goose. Naderhand begrepen de bewoners de naam niet meer en associeerde die met oogst of oost en verbasterde hem derhalve tot Oegstgeest en Oostgeest. De oorspronkelijke betekenis luidt dus: ‘akker op geestgrond, die toebehoort aan Osger’.

In de Middeleeuwen sprak men overigens ook wel van de kerk van Kerckwerve, als men de Oegstgeester parochiekerk bedoelde (tegenwoordig het Groene Kerkje).

Oegstgeest ligt in een van de vroegst bewoonde delen van het kustgebied. De vroegste sporen van bewoning zijn, in 1946, aangetroffen in een uitloper van een strandwal in de Elsgeesterpolder, waar in de tweede eeuw na Christus een Bataafse nederzetting gevestigd was. In 2010 troffen studenten van de archeologie-faculteit van de Universiteit Leiden de resten aan van een brug die de twee Rijnoevers tussen 500 tot 700 na Christus met elkaar moet hebben verbonden.Het is niet zeker of het grondgebied van Oegstgeest ook hierna constante bewoning heeft gekend. In de negende eeuw stond op de plaats van het huidige Groene Kerkje een volgens de legende door Willibrord gewijd kerkje. De aanwezigheid van dit kerkje en van bezittingen van de Sint-Maartenskerk te Utrecht doen vermoeden dat zich hier een voor die tijd tamelijk dichte bevolking bevond.Van de elfde tot de veertiende eeuw heeft Oegstgeest een periode van vooruitgang beleefd, die werd onderbroken toen Leiden als stad opkwam. Door belemmering ‘van nering en ambacht’ en het weren van bebouwing op zekere afstand van Leiden werd Oegstgeest in zijn ontwikkeling gestuit. Uit deze tijd dateren de kastelen Oud-Poelgeest en Endegeest. Het in 1863 afgebroken coulissenkasteel Abspoel dateerde waarschijnlijk uit een latere periode.

Kasteel Oud-Poelgeest  © foto John Ooms.nl

Kasteel Oud-Poelgeest is gelegen in Oegstgeest ten noordwesten van Leiden. Het kasteel ontstond kort na 1300 als een versterkt huis in een gebied ‘omzoomd door moerassen en poelen’. Het kasteel ligt op een landgoed van ruim 10 ha. met loofbos, vijver en waterlopen waarop ook een koetshuis uit de 19e eeuw, een kapel, een tuinmanswoning en een waterput te vinden zijn. Het kasteel is rond 1640 opgebouwd in de huidige stijl en heeft vele eigenaren gekend.

Een beroemde bewoner van het kasteel was de Leidse professor Herman Boerhaave rond 1725.

De ambachtsheerlijkheden Oegstgeest en Poelgeest die al in de tiende eeuw worden genoemd, werden in 1399 verenigd, omdat zij door de achteruitgang van de bevolking hun belasting aan de graaf van Holland niet meer konden voldoen. De grenzen van Oegstgeest liepen tot de negentiende eeuw tot de wallen en singels van Leiden. In de negentiende en twintigste eeuw moest Oegstgeest steeds meer grond afstaan aan de  zich snel uitbreidende stad Leiden.

Oegstgeest bestond tot het begin van de twintigste eeuw uit verschillende losse kernen: De Kerkbuurt of het Oude Dorp (bij het Groene Kerkje), de Leidse Buurt, onderverdeeld in de Pen (bij de Beukenhof) en de Punt (bij het kruispunt Rhijngeesterstraatweg/Geversstraat), de Poelgeesterbuurt of de Kwaak (bij kasteel Oud-Poelgeest), de Mors (in gedeelten geannexeerd door Leiden in resp. 1896, 1920 en 1966) en tot slot de Bazar en de Rijsjes (sinds 1966 behorende bij Rijnsburg).

Tussen deze buurten waren hooguit wat verspreid liggende huizen en boerderijen te vinden. Pas na 1900 ging men de tussenliggende gebieden bebouwen. Eerst het Wilhelminapark (1898-1906), vervolgens het Prins Hendrikpark (rond 1915), het Julianapark, Oranjepark en Emmapark (1920-1950), Buitenlust ofwel de Indische Buurt (1925) en de buurten bij de Grunerie en tussen Emmalaan en Lange Voort (jaren 50). In de jaren 70 bereikte men het Oegstgeester Kanaal. Daarna verrees Haaswijk en de Morsebel in de jaren 80 en 90. In de eerste jaren van de 21e eeuw is de nieuwste wijk Poelgeest gebouwd, gelegen tussen kasteel Oud-Poelgeest en de Merenwijk van Leiden. In 2006 is begonnen met de bouw van de wijk Nieuw-Rhijngeest ten westen van de snelweg A44.

Oegstgeest grenst aan de Noordkant aan Warmond (gemeente Teylingen), ten Oosten en aan de Zuidkant aan Leiden en aan de Westkant grenst het dorp aan de Oude Rijn (Harmelen-Noordzee) en Rijnsburg.

Wapen van Oegstgeest 1904

Het wapen van Oegstgeest is afgeleid van het familiewapen van de familie die de voormalige ambachtsheerlijkheid bestuurde. Het wapen werd op 24 juli 1816 door de Hoge Raad van Adel aan de gemeente Oegstgeest toegekend. Op 1 maart 1904 werd een iets aangepaste versie van het wapen toegekend. Het wapen is dat van de familie Heerman, heren van Oegstgeest. Het wapen wordt voor deze familie al genoemd in het wapenboek Gelre, van rond 1414.

De beschrijving van het tweede wapen (1904) luidt als volgt:
“In goud een ankerkruis van keel. Het schild gedekt met een vijfbladerige kroon.” Het kruis heeft nu de vorm van een ankerkruis gekregen, dus met gespleten en omgekrulde uiteinden, terwijl de kroon die de gemeente Oegstgeest al boven het wapen voerde, formeel werd vastgelegd.

 

Wapen van Oegstgeest 1816 -1904

De beschrijving van het eerste wapen (1816) van Oegstgeest luidt als volgt:
“Van goud, beladen met een geallieerd kruis van keel”.
Wat zo veel wil zeggen als een geel vlak met daarop een rood kruis met breed uitlopende uiteinden.

Bron: Wikipedia – Oegstgeest

 

 

 

Voorouders uit Oegstgeest:

  • Jacob van Leiden
    Geboren in 1186, overleden in 1241. Burggraaf van Leiden en ambachtsheer van Leiderdorp en Oegstgeest.
    Zoon van Halewin van Leyden en Kerstant Doedes van Raephorst.
    Hij was gehuwd met Christine van Oegstgeest.
  • Kerstine van Leiden (1220 – 1254), dochter van Jacob, burggraaf van Leiden 1201-1241, erfdochter van het Leids burggraafschap en de ambacht Leiderdorp en Oegstgeest. Zij trouwde te trouwde Leiden met Dirk van Cuijck (1205 – 1260). Hij werd door graaf Willem II aangesteld tot burggraaf van Leiden tussen 1240 en 1243 na het overlijden van burggraaf Jacob.
  • Hendrick van Cuijck
    Geboren omstreeks 1245 te Leiden, overleden 12 januari 1319. Burggraaf van Leiden 1266-1319, heer van Leiderdorp en van Oegstgeest. Ridder onder graaf Floris V (1285), vergezelde de Hollandse delegatie naar Engeland overzee 7 januari 1298. Hendrick was een zoon van Albrecht van Cuijck en Kerstine van Leyden. Hij trouwt omstreeks 1275/80 met Halewine van Egmont.
  • Jan Lyclaesz (van der Morsch)
    Geboren circa 1510. Zoon van Lijclaes Foijtensz en Jannetje. Bouwman in Ambacht Oegstgeest. Hij pacht in 1532 land van het Kapittel van St. Pancras. Hij is getrouwd met Diewertje Sijmons rond 1549.
  • Bruijn Jans van der Morsch
    Geboren rond 1550 in Oegstgeest. Overleden in 1599, begraven op 4 december 1599. Zoon van Jan Lyclaesz en Diewertje Sijmons. Hij is getrouwd op 16 november 1577 te Leiden met Marijtje Simonsdr van der Codde.

Terug naar:

Dorpen en Steden

  facebook        

© 1 maart 2018