Het graafschap Kleef werd omstreeks 1020 gesticht door keizer Hendrik II, die Rutger I ermee beleende. Het werd gevormd uit bezittingen die vrijkwamen na de val van Balderik van Duffelgouw en Adela van Hamaland. Ook kreeg het graafschap van het sticht Utrecht delen van het voormalige graafschap Teisterbant in leen.

De kern van het oorspronkelijke graafschap bestond uit de Zwanenburcht bij Kleef en de burcht Monterberg bij Kalkar. Later werd het gebied uitgebreid ten koste van het Rijk en het keurvorstendom Keulen. In de dertiende eeuw breidde het bezit zich uit op de rechter Rijnoever (Wezel, Duisburg, de heerlijkheid Dinslaken). In de veertiende eeuw kwam daar Emmerik bij.

Kasteel Kleef

Na het uitsterven van de graven van Kleef in 1368 kwam het graafschap ten gevolge van het huwelijk van Margaretha van Kleef met graaf Adolf II van de Mark aan hun zoon Adolf III. Na de dood van zijn oudere broer Engelbert III in 1391 werden beide graafschappen in personele unie verenigd. In 1461 werden beide gebieden bestuurlijk verenigd.

In 1417 werd het graafschap Kleef op het Concilie van Konstanz verheven tot hertogdom Kleef.

Kleef

1. Rutger I  van Kleef (Kleve)(geboren tussen 970 en 985 – overleden rond 1050).
Hij was de eerste graaf van Kleef van ±1033 tot 1050. Hij was getrouwd met Wazela van Lotharingen dochter van Ezzo van Lotharingen en van Mathilde (dochter van de Duitse koning Otto II, Keizer van het Roomse Rijk) en was een broer van Gerard van Antoing.

Omdat Boudewijn IV van Vlaanderen hun gebieden in de Mark Ename had veroverd wendden Rutger en zijn broer Gerard zich in 1021 tot keizer Hendrik II. Daar klaagden ze dat ze slachtoffer waren geworden van de door het heilige Roomse Rijk verloren gegane gebieden in Vlaanderen. Ter compensatie kreeg Gerard het gebied Wassenberg waar hij als Gerard I “Flamens” stamvader van het geslacht Gelre werd, en kreeg zijn broer Rutger het gebied Kleef waar hij stamvader werd van het geslacht van Kleef. Deze gebieden waren vrij gekomen na de moord van Adela van Hamaland op Wichman III van Vreden (wiens goederen aansloten op Hamaland). Hierdoor kwam het goed van Wichman vrij en werd het gebied van Adela en haar echtgenoot Balderik (graaf van Drenthe en Salland) door de keizer geconfisqueerd.
Rutger I werd opgevolgd door zijn zoon Rutger II (Volgt 2)

Bronvermelding:
Rutger I van Kleef – Wikiwand

–

2. Rutger II van Kleef  (overleden 1075), was graaf van Kleef van 1050 tot 1075.
Hij was een zoon van Rutger I van Kleef en Wazela van Lotharingen.
Na de nederlaag van de paltsgraven tegen aartsbisschop Anno II van Keulen werd Rutger tussen 1060 en 1070 paltsgraaf van de Tomburg. Bovendien werd hij landvoogd van het Keulse Mariengradenstiftes dat op het grondgebied van de aartsbisschop lag. Dit wijst op nauwe betrekkingen tussen het graafschap Kleef en de aartsbisschop van Keulen
Met een onbekend gebleven vrouw kreeg hij minstens twee kinderen:

• Zoon Diederik die hem opvolgde als Diederik I (Volgt 3)
• Dochter Adelheid, die huwde met graaf Adolf I van Berg

Bronvermelding:
Rutger II van Kleef – Wikiwand

–

3.Diederik II van Kleef
Overleden in 1091. Hij  was mogelijk van 1076 tot aan zijn dood graaf van Kleef.
Diederik II was een zoon van graaf Rutger II van Kleef en volgde hem in 1076 op als graaf van Kleef. Zijn bestaan is echter omstreden.
In een uit 1082 afkomstige vervalste oorkonde wordt een graaf Diederik van Kleef vernoemd. Of het bestaan van Diederik II hieruit kan worden afgeleid, is onzeker. Als hij al bestaan heeft, werd hij na zijn dood in 1091 opgevolgd door zijn zoon Diederik III (Volgt 4).

Bronvermelding:
Diederik II van Kleef – Wikiwand

–

Diederik III van Kleef

4. Diederik III van Kleef
(Diederik I volgens een andere telling)  Overleden in 1117.
Hij was graaf van Kleef van 1091 tot 1117.
Diederik deed mee aan de Eerste Kruistocht (1097 – 1099) en de verovering van Jeruzalem.
Aanvankelijk koos hij de zijde van keizer Hendrik V in zijn strijd tegen de paus, maar na het verlies tegen de aartsbisschoppen in 1115 verwisselde hij in 1117 van partij. Door zijn steun aan Hendrik V verspeelde hij de voogdij over de abdij van Brauweiler. Na van partij te zijn veranderd werd hij voogd over het sticht Zyfflich.
Hij was getrouwd met gravin Maria van Henneberg. Geboren rond 1060, overleden in 1114. Dochter van Poppo I van Henneberg en Hildegard van Thuringen.
Kinderen:

• Arnoud I van Kleef   ± 1095-1147 (Volgt 5a)
• Sophia van Bemmel  ± 1100-1139 (Volgt 5b)

Bronvermelding:
Diederik III van Kleef – Wikiwand

–

Arnoud I van Kleef

5a. Arnoud I van Kleef
Geboren omstreeks 1095, overleden circa 1147) was een zoon van graaf Diederik III (I) van Kleef. In 1119 volgde hij zijn vader  op als graaf van Kleef. Hij was tevens paltsgraaf van Tomburg en voogd over Xanten en Zyfflich. Arnoud hielp de premonstratenzers en stichtte het klooster van Bedburg.
Arnoud huwde met Ida van Leuven, de dochter van hertog Godfried I van Leuven en was de vader van:

• Arnoud II van Kleef (.. tot 1201)
• Diederik IV (II) van Kleef  (.. tot 1172) (Volgt 6)
• Een dochter, die huwde met Everhard I van Berg (.. tot 1180)

Bronvermeldingen:
Arnoud I van Kleef – Wikiwand

5b. Sophia van Bemmel
Geboren rond 1100, overleden in 1139. Dochter van Diederik III van Kleef en  Maria van Henneberg.
Zij was gehuwd met Godfried van Rhenen- Aerschot. Geboren omstreeks 1085, overleden circa 1157. Zoon van Arnold van Aarschot en Ida van Leuven.
Kinderen:

• Godfried Godfriesz van Rhenen  …. – 1178 (Volgt Heren van Rhenen nr. 3)
• Helwig Godfriedsd van Rhenen
• Dirk Godfriedsz van Rhenen  ± 1110 – ± 1177

–

Diederik IV

6. Diederik IV van Kleef
(Diederik II volgens een andere telling) Geboren ca. 1125 – overleden 27 april 1172. Graaf van Kleef.
Hij was een zoon van graaf Arnoud I van Kleef en Ida van Leuven. Diederik was een aanhanger van de Hohenstaufen en kon zo zijn macht verder uitbouwen. Hij was gehuwd met Adelheid van Sulzbach(ca. 1140 – 10 september 1189). Zij kregen de volgende kinderen:

• Margaretha, die huwde met landgraaf Lodewijk III van Thüringen (-1190). Ze kreeg een dochter maar werd door Lodewijk verstoten toen hij wilde hertrouwen met Sophia van Minsk.
• Diederik V (III), opvolger van zijn vader (Volgt 7a).
• Adelheid, die in 1187 huwde met graaf Dirk VII van Holland (-1203)
• Arnoud (ca. 1155 – 1201), heer van Valkenburg (Volgt 7b).

–

Diederik V van Kleef

7a. Diederik V
(Diederik III volgens een andere telling) Geboren tussen 1160 en 1170 – 1198. Hij was een zoon van graaf Diederik III van Kleef en Adelheid van Sulzbach.
Hij volgde zijn vader op als graaf van Kleef. Diederik verloor Tomberg voor Kleef en leefde op gespannen voet met Brabant, Holland, Gelderland en de aartsbisschop van Keulen.
Diederik was in 1182 gehuwd met Margaretha van Holland, dochter van graaf Floris III van Holland en Ada van Schotland.
Zoon:

• Diederik VI (IV) van Kleef (Volgt 8)

–

7b. Arnoud van Valkenburg (geboren ca. 1155 – overleden 1201), heer van Valkenburg door zijn huwelijk.
Hij was gehuwd met Aleidis van Heinsberg (ca. 1175 – Kleef, 1217, begraven in Heinsberg).
Ouders van:

• Dirk I van Valkenburg (Volgt Heren van Valkenburg nr. 4)
• Arnold (gesneuveld bij Damietta, 1218)
• Agnes (ovl. voor 1212) non
• Mechtild (ca. 1200 – ca. 1254) gehuwd met Arnold van Heusden (ca. 1190 – ca. 1242)

Diederik VI van Kleef

–
–
8. Diederik VI van Kleef
(Diederik IV volgens een andere telling) Geboren 1185 – geboren 1260. Hij was de oudste zoon van graaf Diederik IV van Kleef en Margaretha van Holland. Rond 1198 volgde hij als minderjarige zijn vader op als graaf van Kleef en werd de echte stichter van de staat Kleef. Diederik bevorderde de nederzettingen en stichtte vele gemeenten en steden, zoals Kleef, Kalkar enWesel. In de Loonse oorlog koos hij in 1203 partij voor zijn nicht Ada. Hij stelde zich op als een trouw aanhanger van de keizer Frederik II. In de Vlaams-Henegouwse Successieoorlog van 1248, koos hij partij tegen het Huis Dampierre en verwierf zo Gehlen, Castrop, Mengede, Hülchrat, het bosgraafschap Wesel en de voogdij van Willibrord in Wesel en Dinslaken en verstevigde zijn positie aan de Beneden-Rijn.

Diederik was gehuwd met:

1. Mathilde van Dinslaken (-1224), erfgename van Dinslaken
2. Hedwig van Meißen (-1249), dochter van markgraaf Diederik van Meißen

en werd vader van:

• Diederik (1214-1245), graaf van Dinslaken
• Margaretha (-1251), die in 1241 huwde met graaf Otto II van Gelre (-1271)
• Diederik VI van Kleef (-1275)
• Graaf Diederik van Saarbrücken (-1277)
• Jutta (-1275), gehuwd met graaf Walram V van Berg-Limburg
• Agnes , die huwde met Bernhard IV van Lippe (-1275) en met graaf Rudolf II van Diepholz (-1303)
• Everhard.

Diederik VII van Kleef

9. Diederik VII van Kleef
(Diederik V volgens een andere telling) Overleden 1275.

Diederik VII was de oudste zoon van graaf Diederik VI (IV) van Kleef uit diens tweede huwelijk met Hedwig, dochter van markgraaf Diederik van Meißen. Na de dood van zijn halfbroer Diederik primogenitus werd hij in 1245 erfgenaam van het graafschap Kleef.

Vanaf 1255 regeerde hij zelfstandig over Hülchrath en het zuidelijke deel van Kleef en na de dood van zijn vader in 1260 werd hij volwaardig graaf van Kleef. Rond 1255 trad Diederik VII in het huwelijk met Aleidis van Heinsberg (overleden in 1303), dochter van graaf Hendrik I van Sponheim, hetgeen zijn familie aanzienlijke bezittingen opleverde.

Tussendoor had hij ook conflicten met zijn broer Diederik Luf, die als graaf van Saarbrücken naar meer macht streefde, en verleende Diederik VII stadsrechten aan Dinslaken, Orsoy, Büderich en mogelijk ook aan Huissen en Kranenburg. Hij overleed rond het jaar 1275 en werd vermoedelijk bijgezet in de kloosterkerk van Bedburg.

Diederik VII en zijn echtgenote Aleidis kregen volgende kinderen:

• Diederik VIII (VI) (1256-1305), graaf van Kleef (Volgt 10a)
• Diederik (1258-?), prior in Xanten
• Machteld (1260-1309), huwde in 1273 met landgraaf Hendrik I van Hessen
• Diederik Luf II (1262-?), graaf van Hülchrath (Volgt 10b)
• Agnes (1264-1312), zuster in het klooster van Bedburg
• Irmgard (1266-1319), huwde eerst met heer Koenraad I van Saffenberg en daarna met graaf Willem I van Berg

Bronvermeldingen:
Diederik VII van Kleef – Wikiwand

Diederik VIII van Kleef

10a. Diederik VIII van Kleef
(Diederik VI volgens een andere telling) Geboren ± 1257 – overleden 28 september 1305.

Diederik VIII was de oudste zoon van graaf Diederik VII (V) van Kleef uit diens huwelijk met Aleidis van Heinsberg. In 1275 volgde hij zijn overleden vader op als graaf van Kleef.
Diederik VIII was ridder van de Orde van Sint Jacob, ingesteld door graaf Floris V van Holland.

Hij voerde een vreedzame politiek en hield zich bijvoorbeeld afzijdig in de Limburgse Successieoorlog en de Slag bij Woeringen. Ook onderhield hij nauwe relaties met de Rooms-Duitse koningen, door wie hij als een familiale raadgever werd beschouwd. Op territoriaal vlak kon Diederik belangrijke successen boeken, zo verwierf hij bij zijn tweede huwelijk in 1290 Duisburg als bruidsschat en werd Kranenburg verheven tot rijksleen. Bovendien verwierf hij in 1298 het Land van Linn, dat voordien in handen was van zijn broer Diederik Luf II. Verder zette hij vastbesloten de vestiging van mensen in zijn graafschap voort.

Na de moord op Floris V van Holland in 1296 poogden
Dirk VIII en zijn broer Dirk Luf de regering van het graafschap Holland over te nemen, doch de adel stak er een stokje voor.

Graaf Diederik VIII van Kleef stierf in 1305 en werd bijgezet in de kloosterkerk van Bedburg.

Zijn eerste echtgenote Margaretha (overleden voor 1307) was een dochter van graaf Otto II van Gelre. Ze kregen minstens drie kinderen:

• Otto (1278-1310), graaf van Kleef (Volgt 11a)
• Catharina, zuster in het Klooster ‘s-Gravendaal
• Adelheid (overleden na 1320), huwde in 1304 met graaf Hendrik IV van Waldeck

In 1290 hertrouwde hij met Margaretha (overleden rond 1333), naast een dochter van graaf Everhard I van Kyrburg ook een familielid van de Rooms-Duitse koningen Rudolf I en Albrecht I. Uit hun huwelijk zijn acht kinderen bekend:

• Diederik IX (1291-1347), graaf van Kleef
• Jan (overleden in 1368), graaf van Kleef
• Everhard
• Irmgard (overleden na 1350), huwde in 1316 met heer Gerard I van Horne (Volgt Heren van Horne nr. 7)
• Agnes (overleden in 1361), huwde in 1312 met graaf Adolf VI van Berg
• Maria (overleden in 1347), zuster in het klooster van Bedburg
• Anna (overleden in 1378), huwde met graaf Godfried IV van Arnsberg
• Margaretha (overleden na 1325), huwde in 1309 met graaf Hendrik van Lodi

Ook is bekend dat Diederik VIII een buitenechtelijke zoon had:

• Johann von Hiesfeld (overleden in 1350), deken van de Dom van Xanten.

Bronvermeldingen:
Diederik VIII van Kleef – Wikiwand

10b. Diederik Loef II van Kleef, graaf van Hülchrath
Hij trouwde 1e circa 1282 met Aleidis van Gelre (1265-1285).
Dochter:

• Katharina van Kleef (ca. 1285 – 1357). Zij trouwde 1e met Walram van Kessel, 2e met Dietrich IV van Katzelnbogen, 3e met Heinrich III van Altenbaumberg.

Hij trouwde 2e op 1 oktober 1285 met Lisa van Virneburg (overleden 6 september 1304).
Uit zijn tweede huwelijk zijn 4 kinderen geboren:

 

• Dirk Loef III van Kleef (1286-1332).  (Volgt 11b)
• Elisabeth (Elsebee) van Kleef-Hülchrath (1290 – 21 maart 1361). Zij trouwde 1e met Willem van Brederode. Geboren in 1278, overleden in 1316. Hij was een zoon van Dirk II van Brederode (Zie Heren van Brederode nr. 4a) en Maria van der Lecke. Zij hadden een zoon: Dirk III van Brederode (Volgt Voorouders van Hendrik van Brederode nr. 6)
  Zij trouwde 2e met Koenraad heer te Hörde (…. -1353). Zoon van Everhard I van der Mark.
• Siegfried van Kleef (….- > 1343). Proost van Munster.
• Johan van Kleef (…. – ca. 1314). Kanunnik van Munster.
• Reinoud van Kleef (ca. 1300 – ca. 1340). Heer van Bergen op Zoom. Hij trouwde ca. 1332 met Mathilde van Wesemaele (1310-1353)
• Aleidis van Kleef (…. – 1349) Zij trouwde 1e met Rudolf van Reifferscheid, 2e met Diederik van Kervenheim
• Aleidis van Kleef (…. – 1323) Zij trouwde met Wilhelm van Hertefeld
• Everhard van Kleef (….- 1321)
• Agnes van Kleef-Hülchrath (…. – 17 mei 1338). Zij trouwde1e met Wichbold van Loon, 2e in 1318 met Rogier van Leefdael (1270)
• Otto Loef van Kleef (…. – 1349) Proost van Keulen

–

11a. Otto van Kleef
Geboren 1278 – 1310. Oudste zoon van graaf Diederik VIII van Kleef en Margaretha van Gelre.
In 1305 volgde hij zijn vader op als graaf van Kleef, maar hij stierf al in 1310, zonder mannelijke erfgenaam.
Vanaf 1297 regeerde hij aan de zijde van zijn vader en na diens overlijden werd hij in oktober 1305 graaf van Kleef. Daarbij diende Otto het op te nemen tegen zijn stiefmoeder Margaretha van Kyrburg, die de aanspraken van haar zonen Diederik IX en Jan verdedigde.

Otto overleed in oktober 1310. Na zijn vroege overlijden probeerde Machteld met de steun van haar oom en graaf Engelbert I van der Mark de erfaanspraken van haar dochter door te zetten, maar dit mislukte en Otto werd als graaf van Kleef opgevolgd door zijn halfbroer Diederik IX.

Otto was 1e gehuwd met Adelheid van der Marck, dochter van graaf Engelbert I van Mark.
Hij was in 1308 2e gehuwd met Mechtildis van Virneburg, in 1308, dochter van Robert Ruprecht II van Virneburg en Cunigunde van Cuijk.
Hij werd uit het tweede huwelijk  vader van:

• Irmgard (….-1362)(Volgt 12a)
  

Bronvermeldidng:
Otto van Kleef – Wikiwand

–

11b. Dirk Loef van Kleef
(1286-1332). Hij trouwde ca. 1329 met Machteld van Voorne (1297 – 1372). Dochter van Gerard van Voorne (Zie Heren van Voorne nr. 8b) en Heilwich van Borsselen (Zie Heren van Borsselen nr. 5)
Dirk en Machteld hadden 1 dochter:

• Elisabeth van Kleef-Hülchrath (1310-1347)(Volgt 12b)

–

12a. Irmgard van Kleef
Geboren in 1307 – overleden in 1362
Zij huwde 1e met graaf Adolf II van Mark, van wie zij scheidde.
Zij huwde 2e  met Jan IV van Arkel (….-1355). Hij was een zoon van Jan III van Arkel (Zie Heren van Arkel nr. 18a) en Mabelia van Voorne (Zie Heren van Voorne nr. 8a). Hij was heer van Arkel vanaf 1326 tot zijn dood.
Kinderen van Irmgard en Jan IV van Arkel:

Bronvermeldingen:
Wikipedia – Graven van Kleef
Maison de Clèves
Graafschap Kleve 1000-1500 – J.M. Debois
Genealogische Bronnen – JohnOoms.nl

–

Terug naar:

Graven en Gravinnen

© 7 mei 2015,      laatst bijgewerkt op 24 februari 2023