Floris V van Holland
Floris V
Geboren te Leiden op 24 juni 1254, overleden (vermoord) Muiderberg op 27 juni 1296. Bijgenaamd der keerlen god (god van de kerels, van de gewone man), was graaf van Holland en Zeeland en vanaf 1291 liet hij zich ‘heer van Friesland‘ noemen, ofschoon hij alleen in West-Friesland feitelijke macht uitoefende.
Op twaalfjarige leeftijd, in 1266, werd de jonge Floris officieel meerderjarig verklaard, en op 14-jarige leeftijd trad hij in het huwelijk met Beatrix van Vlaanderen (van Dampierre).
Graaf Floris V sticht de Orde van St. Jacob Door Willem Steelink (I), naar Lambertus Lingeman, 1865 – 1870 (Rijksmuseum)
Floris had grote ambities en streefde er voortdurend naar zijn macht te vergroten. Zijn eerste wapenfeit was het neerslaan van de Opstand der Kennemers. Vervolgens wilde hij wraak nemen op de Friezen omdat zijn vader tijdens een veldtocht tegen de Friezen door hen was gedood. Toen hij in 1282 de Friezen in West-Friesland had verslagen, liet hij zich ‘Heer van Friesland’ noemen. Zijn pogingen ook het andere gedeelte van Friesland (gebieden in de huidige provincie Friesland) in te nemen liepen echter op niets uit. Een eerste invasie mislukte door het slechte weer en aan zijn tweede veldtocht hield hij uiteindelijk alleen een bruggenhoofd in Friesland over.Na de dood van koning Alexander III van Schotland in 1286 wierp Floris zich op als Schots troonpretendent.
Graaf Floris wordt gevangen genomen tijdens de valkenjacht
Het ging fout toen Floris zijn Engelse bondgenoot Eduard I in 1296 wegens een conflict over de wolhandel aan de kant zette ten gunste van de Franse bondgenoot. Het verhaal gaat dat de Engelse koning enkele ontevreden edelen zou hebben gevraagd hem gevangen te nemen. Tijdens een valkenjacht – volgens sommige geschiedschrijvers bij de Egelshoek werd Floris gevangengenomen door Gijsbrecht IV van Amstel, Herman VI van Woerden, Willem van Zaanden en Gerard van Velsen. Het nieuws van zijn gevangenneming lekte echter snel uit en onder het volk, waar Floris erg populair was, ontwikkelde zich het plan hem te bevrijden. Toen de edelen met hun gevangene op 27 juni 1296 het Muiderslot verlieten met Van Velsen en enkele schildknapen voorop als verkenners, kwamen ze bij Muiderberg een groep Gooilanders uit Naarden tegen die Floris in levende lijve kwamen opeisen. Hierop reed Gerard van Velsen terug, trok zijn zwaard en doodde graaf Floris. Floris was weerloos doordat in zijn mond een handschoen was gepropt, zijn handen en voeten vastgebonden en zijn vingers gekloofd of gespleten waren. Toen Van Velsen zijn zwaard trok, steigerde het paard van schrik, waardoor Floris door de eerste zwaardslag zijn beide handen verloor en zijdelings van het paard viel, waarop Van Velsen naar Floris liep en op hem bleef insteken, gevolgd door de anderen. Vervolgens namen de ontvoerders de vlucht. Floris werd naar het buitenverblijf Florisberg te Muiderberg gebracht, waar hij bezweek aan de toegebrachte 22 steekwonden.
Gerard van Velsen werd later gepakt, gemarteld en ter dood gebracht. Gijsbrecht van Amstel (de vierde met die naam uit het bekende geslacht van de Heren van Amstel) en Herman van Woerden sleten de rest hun leven als ballingen en verloren al hun bezittingen.
Floris V werd vermoedelijk in de abdij van Rijnsburg begraven. In 1996 bewezen twee Leidse wetenschappers (fysisch antropoloog G. Maat en hoogleraar chemie E. Cordfunke) echter dat de in 1949 na hun ontdekking plechtig herbegraven skeletten in de Rijnsburgse abdij bijna 400 jaar ouder zijn.
In de Grote of Sint-Laurenskerk in Alkmaar staat een kist met daarbij een plaquette uit de 17e eeuw waarop staat dat de kist de ingewanden bevat van Floris V en dat hij in deze kerk begraven is vóór het hoofdaltaar onder een “wittige steen”.
Wapenbord van graaf Floris V
De politiek van Floris stond grotendeels in het teken van het vergroten van zijn macht en van zijn dynastieke ambities. Van dat laatste is niet veel terechtgekomen. Bij zijn dood liet hij een minderjarige zoon achter, Jan I van Holland. Deze stierf echter al op 15-jarige leeftijd. Met diens dood kwam een einde aan het Hollandse Huis. Voorts had hij alleen onechte kinderen: Witte van Haemstede en Catharina. De graventitel ging naar de graaf van Henegouwen, waardoor Holland voortaan geregeerd werd door Henegouwse heren van het huis Avesnes.Volgens de historiografie was Floris zeer populair bij het volk, waaraan zij zijn bijnaam ‘der keerlen god’ dankte. Aan hem wordt, ondanks zijn strijd tegen de Friezen, een relatief vreedzaam regime toegeschreven, naast modernisering van het bestuur, bevordering van de handel, behartiging van de belangen van de boeren ten koste van de adel, en inpoldering van Hollandse wateren.Floris’ populariteit bij de boeren komt waarschijnlijk voort uit zijn streven andere lokale machthebbers dwars te zitten. Het leven van Floris V is gedetailleerd beschreven door zijn tijdgenoot en biograaf Melis Stoke in zijn Hollandse Rijmkroniek. Dit is de belangrijkste informatiebron over Floris, maar geen geschiedschrijving in de moderne zin des woords. Waarschijnlijk moet de Rijmkroniek als hagiografie opgevat worden, waarin Floris beter naar voren komt dan hij in werkelijkheid was.Floris V is meermalen stof geweest voor literaire werken en andere cultuuruitingen. Zijn gewelddadige dood werd doorPieter Corneliszoon Hooft (Geeraerdt van Velsen) en Joost van den Vondel (Gijsbrecht van Aemstel) in toneelstukken gedramatiseerd. Opvallend is dat Floris in Geeraerdt eerder een schurk dan een held is. Volgens sommige bronnen zou Floris de dochter van Van Velsen hebben verkracht. De werkelijke oorzaak van het drama zal zijn gang naar Parijs zijn geweest toen hij zich begin januari 1296, met de Franse koning verbond tegen zijn vijanden. In twintigste-eeuwse werken krijgt Floris V wel de heldenrol die hem ook vandaag nog vaak wordt toebedeeld.
- Dirk, op jonge leeftijd overleden.
- Floris, op jonge leeftijd overleden.
- Willem, op jonge leeftijd overleden.
- Otto, op jonge leeftijd overleden.
- Willem, tweede kind met deze naam, op jonge leeftijd overleden.
- Floris, tweede kind met deze naam, op jonge leeftijd overleden.
- Beatrix, op jonge leeftijd overleden.
- Machteld, op jonge leeftijd overleden.
- Elisabeth, op jonge leeftijd overleden.
- Margaretha (…. – na 1284). Zij was 5 juli 1281 verloofd met Alfons van Engeland (1273–1284). Hij was een zoon van Eduard I van Engeland en Eleonora van Castilië.
- Jan I van Holland , zijn opvolger (1284 – 1299). Gehuwd met Elisabeth van Rhuddlan, dochter van de Engelse koning. Hij was 15 jaar oud toen hij overleed, en met hem stierf ook het Hollandse Huis uit. Omdat hij geen directe troonopvolgers had, ging het graafschap naar Jan van Avesnes, graaf van Henegouwen (als Jan II van Holland), zoon van zijn oudtante, Aleid van Holland (Zie Graven van Holland 12b).
Floris had bovendien de volgende buitenechtelijke kinderen:
- Witte van Haemstede, zijn moeder was Anna van Heusden, dochter van Jan van Heusden en Aleid van Arberg
- Catharina van Holland (Volgt Graven van Holland XIII nr. 14), zij trouwde op 21 april 1301 met Zweder I van Montfoort (Zie Heren van Montfoort nr. 5a).
- Gerard (- voor 28 juli 1327)
- Willem
- Alida
- Pieter
- mogelijk Dirk
Uit:
Floris V van Holland – Wikiwand
Links:
Holland onder de regeering van graaf Floris V. 1256-96., De Gids. Jaargang 72 – DBNL
Floris de V, Geschiedenis des vaderlands. Deel 2, Willem Bilderdijk – DBNL
Graaf Floris de V keert na ruim zeven eeuwen terug in zijn Geertruidenberg – Omroep Brabant
Graaf Floris V van Holland en Zeeland (1254-1296) | Historiek
70 – Floris V en riddertoernooien in Geertruidenberg – Oudheidkundige Kring Geertruydenberghe
De tombe van graaf Floris V | Historiek
Graaf Floris V van Holland en Zeeland (1254-1296) | Historiek
repertorium-stadsrechten.pdf (universiteitleiden.nl)
–
© 25 juli 2016, laatst bijgewerkt op 28 december 2023