Opstand van de Georgiërs

De Russenoorlog

De opstand van de Georgiërs wordt op Texel ook wel de Russenoorlog genoemd. Het was een grootschalige muiterij aan het einde van de Tweede Wereldoorlog van Georgische troepen die deel uitmaakten van de Duitse Wehrmacht. De opstand op het eiland richtte zich tegen de aan de verliezende hand zijnde Duitsers. Hij begon in de nacht van 5 op 6 april 1945 en eindigde op 20 mei 1945 toen het Canadese leger op Texel aankwam, meer dan twee weken na het einde van de oorlog in Nederland.

Onder de Georgische opstandelingen, de Duitse militairen en de Texelse burgerbevolking vielen in totaal ten minste 1000 doden.Op 6 februari 1945 werd op Texel het 822e Georgische bataljon Koningin Tamara gelegerd, bestaande uit 800 vrijwillige Georgiërs en 400 Duitse militairen. Hun commandant was Klaus Breitner. Het 822e Georgische vrijwilligersbataljon was een van de bataljons uit het Duitse zogenaamde Ostlegion-programma. Deze bataljons werden voor een deel samengesteld uit Sovjet-krijgsgevangenen die vaak onder erbarmelijke omstandigheden in krijgsgevangenenkampen moesten leven. Sommige gevangenen stierven door kou, ondervoeding en heersende epidemieën. Om aan deze omstandigheden te ontkomen kozen velen min of meer noodgedwongen voor een plaats in het Ostlegion. Anderen namen wel degelijk vrijwillig dienst in het Duitse leger in de hoop het communisme in hun vaderland te kunnen verslaan of verdrijven. Door de Sovjets werden al deze militairen, vrijwilligers of niet, zonder uitzondering als landverraders beschouwd. Via Frankrijk en 17 maanden verblijf in Zandvoort werden zij op 6 februari 1945 gelegerd op Texel.Op donderdag 5 april gaf bataljonscommandant majoor Klaus Breitner aan de Georgische vrijwilligerscommandant, voormalige Sovjetkapitein, Schalwa Loladse opdracht om zich met zijn bataljon gereed te maken om de volgende dag om 07:00 uur te vertrekken. De Georgische pro-Duitse vrijwillige troepen zouden – tezamen met Duitse soldaten en Nederlandse en Vlaamse vrijwilligers van Waffen-SS en Sicherheitsdienst – worden ingezet tegen de westelijke geallieerden in Oost-Nederland (tegen onder andere het 1e Poolse Pantserdivisie, Eerste Canadese leger, 2e Britse Leger). Wilden de Georgiërs zich nog rehabiliteren voor het feit dat ze in Duitse dienst waren getreden, dan moest dat snel en voor de definitieve Duitse nederlaag gebeuren, aangezien de geallieerden al voor Berlijn en Bremen lagen, en het einde van de oorlog een kwestie van dagen zou zijn.Op 6 april 1945 om 01:00 uur ’s nachts precies, kwamen de Georgiërs tegen de Duitsers in opstand. Het begon op Texel bij Den Burg. Zij noemden deze operatie de Dag der Geboorte. Veel Georgiërs hadden een Duitser uit het bataljon toegewezen gekregen die gedood moest worden. In totaal werden die vroege morgen 450 Duitsers, voornamelijk bevelvoerende officieren, vermoord. Daaraan kwam geen kogel te pas; de meeste Duitse officieren en soldaten werden met messen en bajonetten in hun slaap vermoord.

De Duitse majoor Klaus Breitner ontsnapt en slaat alarm.

Aanvankelijk verliep de opstand gesmeerd, maar pogingen van de Georgiërs om de twee Duitse batterijen in het zuiden van Texel te veroveren mislukten. Majoor Klaus Breitner had kans gezien de zuidelijke batterij te bereiken waar hij alarm sloeg. Hierdoor was men op het vasteland in een vroeg stadium op de hoogte van de opstand. Hoewel het Duitse leger al in een staat van ontbinding verkeerde, kwam snel een tegenoffensief op gang. Dezelfde dag werden door de veerboot Voorwaarts ongeveer 600 Duitse soldaten met zware mitrailleurs, mortieren, tanks en enkele stukken geschut via de Mok aangevoerd om de opstand neer te slaan. Zij stonden onder leiding van majoor Erich Neumann. Dezelfde veerboot heeft later vele honderden zwaargewonden afgevoerd naar het vasteland naar veldlazaretten. Vanaf 15:30 uur werd een gelijktijdige beschieting op Den Burg uitgevoerd door de noordelijke batterij, de zuidelijke batterij, het Duitse geschut van de Mok, geschut van Fort Erfprins (Den Helder), en geschut op Vlieland. In deze twintig minuten durende beschieting werden op Den Burg 1800 granaten afgevuurd. Op 7 april werden nog eens 200 Duitsers op de Mok afgezet.

 

 

  

De strijd op Texel. De geblokte lijnen geven ongeveer de zuidelijke grenzen aan van het gebied dat de Georgiërs op de aangegeven dagen en uren in handen hadden. Tot de Noordbatterij konden zij niet doordringen.

Bij de gevechten die wekenlang duurden verloren de Georgiërs steeds meer terrein. Het laatst werd er gevochten rond de vuurtoren Eierland bij De Cocksdorp. Nadat de opstand was neergeslagen kamden de Duitsers het hele eiland uit, op zoek naar overgebleven tegenstanders. Enkele honderden van hen konden zich verbergen met hulp uit de Texelse Nederlandse bevolking en zouden de razzia’s overleven.Terwijl het Duitse opperbevel voor het bezette Nederland zich al op 5 mei in Wageningen en later op het geallieerde hoofdkwartier tweevoudig onvoorwaardelijk had overgegeven, duurde de oorlog voor Texel nog tot 20 mei. Toen kwamen de eerste Canadese militairen op Texel aan om wat weleens ‘Europa’s laatste slagveld’  wordt genoemd te bevrijden. De opstand der Georgiërs heeft het leven gekost aan 120 Texelaars, minstens 565 Georgiërs, en ongeveer 812 Duitsers. Met name het aantal gewonde en gesneuvelde Duitsers is onduidelijk; schattingen variëren van 420 tot 2347. Ook de materiële schade was groot, tientallen Texelse boerderijen gingen in vlammen op, met name in de Eierlandse polder.

 

  

Omdat de Texelse bevolking uitbundig maar voorbarig de Bevrijding had gevierd, werden reeds op 6 april lukraak 14 willekeurige Texelaars opgepakt en afgevoerd naar “de Mok”. De chauffeur van de wagen waarin de 14 Texelaars werden afgevoerd reed niet snel, waardoor vier van de veertien Texelaars wisten te ontsnappen. De tien overgebleven personen zijn door de Duitsers diezelfde middag op “de Mok” gefusilleerd, zonder vorm van proces.

In de dagen erna zijn door de Duitsers ook zeventig gevangengenomen Georgiërs geëxecuteerd. De stoffelijke overschotten van de geëxecuteerde Texelaars en Georgiërs vond men pas op 22 mei in een massagraf op het strand. De zeventig Georgiërs zijn samen met andere op Texel gesneuvelde of terechtgestelde landgenoten herbegraven op de Sovjetbegraafplaats Loladse op de Hoge berg tussen Den Burg en Oudeschild.

De 228 overlevende Georgiërs zijn op 17 juni 1945 teruggegaan naar de Sovjet-Unie, gekleed in geallieerde uniformen. Ze kregen aanbevelingsbrieven mee van het Nederlands verzet en van de Canadese legerleiding. Ze werden toch gestraft vanwege het dienstdoen in het vijandelijk leger. Velen van hen werden – ondanks hun late verzetsdaden – een aantal jaren naar Sovjet-werkkampen gestuurd, een kleiner aantal werd het toegestaan ​​om direct naar huis terug te keren. Een rehabilitatie van de overlevenden vond plaats in de Georgische SSR in 1956 in het kielzog van de Destalinisatie.

In 1972 hebben de aansprakelijke Duitse officieren terechtgestaan voor het ‘Landesgericht’ in Oldenburg. Voor de ten laste gelegde moord werden zij vrijgesproken wegens gebrek aan bewijs, de executies werden als toegestaan onder oorlogsrecht niet vervolgd. De hoofdverdachte, Inselcommandant Erich Neumann, overleed in 1976.

 

Bron: Wikipedia Opstand van de Georgiërs
Lees tip: De Russenoorlog

 

De Opstand van de Georgiërs is een expositie van:

Luchtvaart & Oorlog Museum Texel

 

Terug naar:

Texel

 

  facebook       

 

 

© 23 april 2017