Barneveld

 

Kaart van Barneveld (gemeente) uit Gemeente Atlas van Nederland                                                          J. Kuyper 1865-1870, Uitgave Hugo Suringar Leeuwarden.                                                                        Publiek Domein Wikipedia

 

Barneveld is een dorp in de Nederlandse provincie Gelderland en tevens hoofdplaats van de gelijknamige gemeente Barneveld, in het midden van Nederland bekend om zijn pluimveeteelt en -handel en als sterk protestantse gemeenschap.

Het dorp telde in 2019 34.300 inwoners (bron: CBS), die Barnevelders worden genoemd. Door het zuiden van Barneveld stroomt de Barneveldse Beek.

Barneveld bestaat als kerkdorp sinds 1333. Er wordt gedacht dat de plaats in de 12e eeuw al bestond omdat een in een tekst uit 1174 een Wolfram van Barneveld wordt genoemd. De plaats vervult een marktfunctie in de Gelderse Vallei, maar is nooit tot stad verheven.

In de 17e en 18e eeuw was Barneveld een belangrijk knooppunt in het netwerk van Hessenwegen. De naam Barneveld is mogelijk een oude naam of een verbastering van de naam Bronveld. Een andere mogelijke herkomst van de naam is Barnsteenveld. Nog een mogelijke verklaring: het woord “barnen” betekende “branden”. Eertijds werd (bouw)land vaak ontgonnen door een stuk bos af te branden. Barneveld ligt in/nabij het vroegere Nederwoud. De naam geeft het aan: een bosgebied. In die regio komen nog veel veldnamen voor met “brand”, wat ontginning door afbranden aanduidt. Barneveld zou dus ook ontstaan kunnen zijn op een door afbranden (barnen) ontstaan veld.

Barneveld heeft ook bekendheid verworven door het relaas van de Kabeljauwse ruiteraanvoerder Jan van Schaffelaar, die hier op 16 juli 1482 van de door Hoeken belegerde toren sprong. Op het Torenplein staat sinds 1903 een standbeeld van hem. Huize De Schaffelaar en het aangrenzende Schaffelaarse bos, ten oosten van het dorp, zijn naar hem vernoemd. Sinds juni 2009 is ook het theater (Schaffelaartheater) in Barneveld vernoemd naar Jan van Schaffelaar.

Na de Reformatie verdreven de protestant geworden Barnevelders de laatste katholieke priester uit hun dorp, en hij vestigde zich toen in Achterveld, net over grens van de provincie Utrecht, waardoor dit dorp een katholieke enclave in een verder protestantse regio (Amersfoort en de Veluwe) werd. Vanuit Achterveld kon de priester lopend nog zijn parochianen in Barneveld bereiken.

Barneveld lag aan de Grebbelinie en had daarom zowel aan het begin als het eind van de Tweede Wereldoorlog fors te lijden onder het oorlogsgeweld. De bevolking werd in mei 1940 bij de Duitse aanval geëvacueerd, evenals het vee. De meeste mensen moesten naar Lunteren.

Dankzij initiatief van secretaris-generaal Frederiks (Binnenlandse Zaken) (plan-Frederiks) kwamen eind 1942 twee verblijfplaatsen in de gemeente Barneveld beschikbaar voor de opvang van ongeveer 700 joodse Nederlanders, die op grond van “verdiensten voor de Nederlandse samenleving” zouden worden gevrijwaard voor deportatie. Dat betrof kasteel “De Schaffelaar” en huize “De Biezen”. Ook deze toezegging hield de Duitse bezetter niet. Eind september 1943 moesten de Joden uit Barneveld naar Kamp Westerbork en vandaar naar Theresienstadt. Daar stierven tientallen van hen. Van de overigen werd in februari 1945 een aantal vrijgelaten bij een uitwisseling en naar Zwitserland overgebracht. Bij de oprijlaan van De Schaffelaar is in 1987 een monument van kunstenaar Ralph Prins geplaatst, ter herinnering aan de internering van de “Barneveld-groep”. Op 16 april 1945 bevrijdden de Canadezen het dorp.

Tegenwoordig staat de plaats bekend als het centrum van de pluimveeteelt, al hadden sommige Noord-Limburgse gemeenten nog voordat de Gelderse Vallei in 2003 door de vogelpest werd getroffen, meer kippen binnen hun grenzen. Barneveld gaf zijn naam aan het kippenras de Barnevelder dat zijn oorsprong heeft in het dorp Barneveld. Door het kruisen van verschillende kippenrassen kwam de Barnevelder tot stand. Deze kip wordt zowel voor het vlees als voor de leg gehouden. In Barneveld is er tevens een donderdagse eiermarkt. Nog steeds wordt op de Barneveldse eiermarkt de landelijke prijs van de eieren vastgesteld.
Het dorp bezit het Nederlands Pluimveemuseum.

Barneveld heeft in de Barneveldse Krant haar eigen dagblad. De Barneveldse Krant wordt uitgegeven door Koninklijke BDU Uitgevers in Barneveld. Het eerste exemplaar van het dagblad verscheen op 24 oktober 1871 en de krant heeft jarenlang een stabiele oplage gehad. Ook deze krant werd echter getroffen door bezuinigingen en ook de oplage daalde begin 2013 licht.

Ook heeft Barneveld een lokale omroep, Radio Barneveld. Deze verzorgt sinds 5 oktober 1996 de uitzendingen voor de gehele gemeente Barneveld. Dit station is 24 uur per dag te ontvangen op 93,5 MHz in de ether, op de kabel is Radio Barneveld te ontvangen op 93,1 MHz.

Sinds november 2006 is het huis-aan-huisblad Barneveld NU van uitgeverij Wegener omgedoopt tot het één keer per week verschijnende Barneveld Vandaag om daarmee een concurrent voor de Barneveldse Krant te vormen. Gaandeweg de rit werd de verschijningsfrequentie teruggebracht tot drie keer per week (zomer 2009) om uiteindelijk weer op het niveau van Barneveld NU uit te komen (zomer 2010) met één uitgave per week op donderdag. Volgens de redactie van de krant zouden mensen liever 24/7 nieuws op internet willen lezen en is dat de reden voor teruggang in verschijningsfrequentie.

Verder was in Barneveld jarenlang het kantoor van het Nederlands Dagblad gevestigd. Dit is een dagblad dat in heel Nederland verspreid wordt. De krant heeft voornamelijk abonnees met een christelijke achtergrond. Sinds 2017 is die krant gevestigd in Amersfoort.

Wapen van Barnelveld 1861.                         Publiek Domein Wikipedia

Het wapen van Barneveld is het wapen van de gemeente Barneveld. Het wapen werd na goedkeuring van de Hoge Raad van Adel op 25 oktober 1861 bij Koninklijk Besluit aan de gemeente toegekend. Het wapen is een uitbreiding van een eerder wapen dat in 1816 is bevestigd, wat zoveel wil zeggen dat de Hoge Raad van Adel een reeds bestaand en in gebruik zijnd wapen erkende. De beschrijving luidt:

“Van lazuur beladen en chef met een schildje van zilver met 3 zuilen van keel, en pointe met een begroeid terras waarop eene kapel gekeerd naar het vierde deel eener zon, komende uit den regter bovenhoek, alles van goud.”[1]

Het wapen is blauw van kleur en heeft net boven het midden een klein hartschild van zilver met daarop drie rode zuilen. De plaatsing van het hartschildje ligt iets boven het centrum, de zogenaamde “ereplaats”. Onder het schildje staat een terras met daarop een vlinder en een bloeiende, maar verder onherkenbare, plant. Rechtsboven (voor de kijker linksboven) het schildje staat een kwart van de zon afgebeeld. De zon, het terras, de bloem en de vlinder zijn allen goud van kleur.

De beschrijving van het eerste wapen luidt:

“Van lazuur, een kapel op deszelfs terras, het hoofd gericht naar een zon aan de regter bovenkant van het schild, alles van goud.”

Het wapen is daarmee blauw van kleur met daarop een gouden terras en vlinder. Deze laatste kijkt naar de zon die in de rechter (voor de kijker links) bovenhoek staat. De zon is slechts een kwart van de hele schijf. Het wapen heeft geen kroon of schildhouder.

Omdat de gemeente twee wapens heeft gekend en daarmee dus ook twee blazoeneringen zijn er ook twee aparte beschrijvingen opgenomen in het register van de Hoge Raad van Adel.

Wapen van Barneveld 1816.               Publiek Domein Wikipedia

In de 17e-eeuw had Barneveld als dorp genoeg geld verkregen om een eigen waag te bouwen en er werd een eigen zegel aangeschaft. Op het zegel werd de bron van de financiële voorspoed afgebeeld: de tabaksplant. In de eeuw erna verloor de tabaksplant echter aan belang en werd later niet meer als belangrijk erkend. In 1795 vond de Barneveldse gemeenschap dat er een nieuw wapen voor het dorp moest komen. Een commissie van twee burgers werd een nieuw wapen ontworpen. In een verklaring voor het ontwerp stelden zij:
“een zoogenaamde pop waaruit een Capel ten deele reeds is voortkomende, waarvan egter nog een gedeelte van de pop bestaat, verbeeldende alzo de Constitutie zo als dezelve nog ten deele bestaat, maar egter reeds een aanmerkelijke verandering heevt ondergaan, welke oude Constitutie van tijd tot tijd meer staat af te nemen, en in een geheel nieuw ligchaam staat over te gaan; dat men al verder een zon daar boven diende te plaatsen om daardoor de verligting aftebeelden.

Uiteindelijk werd besloten om de pop weg te laten, de vlinder (in het blazoen Capel genoemd), de zon en het terras kwamen wel in het wapen. De plant die nu resteert lijkt niet langer op de tabaksplant, deze is nu onherkenbaar. Mogelijk dat de plant nog wel refereert aan de tabaksplant, het terras refereert mogelijk aan de heide.

Het tweede wapen werd niet aangevraagd naar aanleiding van een fusie, maar werd aangevraagd omdat het wapen van Baron Van Zuylen van Nievelt van de Schaffelaer aan het wapen werd toegevoegd. Dit werd gedaan uit dank voor veel openbare werken die de baron in het dorp heeft laten uitvoeren. De Hoge Raad van Adel heeft de aanpassing zonder problemen geaccepteerd.

Voorouders:

  • Reyer Teunissen
    Geboren rond 1665 in Barneveld.
    Hij was gehuwd met Woutertje Reyersdr
  • Gijsbert Reierssen
    Hij is gedoopt op 18 januari 1691 in Barneveld. Zoon van Reyer Teunissen en Woutertje Reyersdr.
    Hij is getrouwd met Grietje Hermensd van Wingelaar op 20 juni 1717 te Renswoude. Zij is gedoopt op 10 november 1695 in Scherpenzeel. Dochter van Hermen Willemsz (zoon van Willem Harmensz) en Jantje Jordensdr.

 

Dorpen en Steden

  facebook       

© 20 juni 2020