Geyne (ook wel (‘t) Gein) is een voormalige plaats met stadsrechten in de huidige Nederlandse gemeente Nieuwegein.

De naam was afgeleid van het riviertje de Geine dat vanaf het huidige Oudegein naar de IJssel stroomde. Na het graven van de Vaartsche Rijn in 1127 werd het deel van een belangrijke waterverbinding met de stad Utrecht.

In 1200 geeft de Duitse koning Filips van Zwaben aan de Utrechtse bisschop Diederik II van Are toestemming om de tol langs de IJssel te verplaatsen naar een meer winstgevende plaats: het dorp Gein. Om de tol te kunnen bewaken werd er een kasteel gebouwd. Graaf Dirk VII van Holland is het niet eens met de tol en in 1202 vindt er een aanval plaats op het Sticht, waarbij het dorp Gein vernield wordt, maar het kasteel blijft gespaard. Het kasteel werd eerst ook Gein genoemd, maar om onderscheid te maken met het dorp komen we vanaf 1217 de naam ‘Aldegeyne’ of ‘Oude Geyn’ tegen. Het dorp ‘Gheyne’ werd vaak aangevallen, waardoor bisschop Jan II van Sierck in 1295 om er een vrije en gevestigde stad van te maken. Hiermee kreeg het verschillende stedelijke rechten en vrijheden en de beschikking over een schepenbank.
Het wapen van het kasteel komt overeen met het wapen van de familie Van Wulven, waardoor wordt aangenomen dat de eerste leenmannen tot deze familie behoorden en zich in de 13e eeuw naar hun bezit gingen vernoemen.

Vanaf 1322 is Jan II van Diest de nieuwe bisschop, maar hij komt in grote financiële problemen en is genoodzaakt om een deel van zijn bezittingen af te staan aan de Graaf van Holland en de Hertog van Gelre. Ook Oudegein moet hij waarschijnlijk afstaan aan de Graaf van Holland, want deze beleent er in 1329 Hendrik Snoyenz van den Ouden Geyn mee.

In 1333 werd de stad door de Hollanders verwoest toen de graaf van Holland het Sticht Utrecht wilde veroveren, nadat bisschop Jan van Diest het door zijn wanbeleid verzwakt had. De functie van voorhaven voor de stad Utrecht werd vervolgens overgenomen door de plaats Vreeswijk. Geyne kwam vervolgens niet meer tot bloei. Begin 15e eeuw kwam het hier nogmaals tot verwoestingen en de plaats werd grotendeels verlaten.

In 1342 besluit de toenmalige bisschop, Jan van Arkel, het kasteel om te bouwen tot een zwaar versterkt bisschoppelijk kasteel om zich te kunnen beschermen tegen de heren van IJsselstein. De bisschop neemt echter een verkeerde beslissing door Bernt van Snoyen te vragen om kastelein van het kasteel te worden. Door verraad van deze Bernt weet Gijsbrecht, heer van IJsselstein in 1355 het kasteel in te nemen en tot de grond toe af te breken. Ondanks voorgaande voorval blijft de familie Van Snoyen gedurende de rest van de 14e eeuw bewoners van het kasteel, dat daardoor de naam “Snoyentoren” krijgt. Het kasteel wordt nogmaals verwoest in 1382 en weer opgebouwd.

In 1423 is er in Geyne het klooster Nazareth gesticht. In 1572 werd het klooster verlaten en bleef er alleen een buurtschap over, genaamd Geinoord en een gelijknamige weg. De voormalige buurtschap en weg zijn sinds het ontstaan van Nieuwegein onderdeel van de wijk en het park Oudegein. Deze laatste is vernoemd naar Huis Oudegein, welk zijn oorsprong heeft in de tijd van Geyne.

Toen in 1971 de gemeentes Jutphaas en Vreeswijk fuseerden kreeg de nieuwe gemeente de naam Nieuwegein (‘Nieuw Gein’).

 

Uit:
Wikipedia – Geyne
Kasteel Oudegein
Kroniek Klooster ’t Gein

Zie ook:

Heren Snoy

Terug naar:

Dorpen en Steden