Zuilen was tot 1954 een gemeente in de Nederlandse provincie Utrecht. Deze gemeente besloeg het grondgebied van het huidige dorp Oud-Zuilen, de huidige wijk Zandweg-Oostwaard in Maarssen, en de (sub)wijk Zuilen in de stad Utrecht.
Zuilen heeft zijn naam te danken aan het geslacht van Zuilen uit de omgeving van Kleef, dat omstreeks 1247 het gebied in handen kreeg. Oorspronkelijk heette de plaats Zwesen. Deze naam heeft nog lang voortgeleefd in de Zweesereng, een gebied op de linkeroever van de Vecht. De familie kreeg van de bisschop van Utrecht ook het recht de aangrenzende moerassen op de rechteroever van de Vecht te ontginnen. Deze ontginning Westbroek bleef tot de vorming van de gemeenten in het bezit van de heren van Zuilen.
In Zwesen/Zuilen stond sinds ca 1050 een romaanse kapel die viel onder de jurisdictie van de kerk van de stad Utrecht. Waarschijnlijk gebouwd door bisschop Bernulphus/ Bernold van Utrecht, maar voor de reformatie is er geen eigen parochie ontstaan. Pas na de reformatie kreeg Zuilen in 1651 een eigen predikant en kon er gedoopt en getrouwd worden. In 1654 werd de romaanse kapel wegens bouwvalligheid afgebroken en op dezelfde plek een nieuw hervormd kerkje gebouwd.
Op 1 januari 1812 werd de gemeente Oostwaard bij Zuilen gevoegd. De gemeente bestond hiermee uit twee vroegere heerlijkheden: de heerlijkheid Zuilen-en-Zwesereng en de heerlijkheid Oostwaard. Op 1 januari 1815 werd dit feitelijk bij Koninklijk Besluit bevestigd. De grens van de gemeenten Zuilen en Utrecht op de westoever van de Vecht werd gevormd door de Lage Weide (nu Nijverheidsweg/Lage Weide/Rutherfordweg) tot aan de Proostwetering (nu Niels Bohrweg). Vanaf dit punt tot aan de Vecht was de (Maarssense) Proostwetering de grens tussen Zuilen en Maarssen(broek).
In 1896 is een gemeentehuis gebouwd in Oud-Zuilen (Dorpsstraat 3), dat in gebruik was tot in 1929 het buitenhuis Daelwijck die functie kreeg. Begin 20e eeuw vestigden de grote metaalindustrieën Demka en Werkspoor zich in Zuilen en daarmee ontstonden de woonbuurten De Lessepsbuurt en Elinkwijk.
Bij de gemeentelijke herindeling van 1 januari 1954 werden het dorp Zuilen, de Zwesereng ten noorden en het park Groenhoven ten zuiden van de Zuilenselaan, alsmede de Zuilenselaan zelf en Oostwaard toegevoegd aan de gemeente Maarssen, terwijl de Zwesereng ten zuiden van de Zuilenselaan en het park Groenhoven (Nieuw-Zuilen) en Zuilen op de oostoever van de Vecht ten zuiden van Slotlaan aan de gemeente Utrecht werden toegevoegd. Het dorp Zuilen werd al lang daarvoor ‘Oud-Zuilen’ genoemd.
Op 1 januari 2011 heeft een nieuwe gemeentelijke herindeling plaatsgevonden waarbij de gemeente Maarssen werd opgenomen in de gemeente Stichtse Vecht.
Het wapen van Zuilen werd op 10 juni 1818 per besluit van de Hoge Raad van Adel bij de toenmalige Utrechtse gemeente Zuilen in gebruik erkend. De gemeente Zuilen is op 1 januari 1954 opgegaan in de gemeente Utrecht, waardoor het wapen niet langer in gebruik is als gemeentewapen.
De blazoenering van het wapen luidt als volgt:
“Een rood schild met drie zilveren zuilen, staande twee en een. Het schild gedekt met eene goude kroon en ter wederzijde vastgehouden door een wildeman.”
Het wapen is geheel rood van kleur met daarop drie zilveren zuilen. Twee van de zuilen zijn bovenin en een is er onderin geplaatst. Op het schild staat een gravenkroon. Aan weerszijden van het schild staat een wildeman met knuppel.
Het wapen is afgeleid van het wapen van de familie Van Zuylen. Al in de middeleeuwen waren leden eruit in opdracht van de Utrechtse bisschop actief in de regio bij ontginningen en werden lokaal woonachtig in een woontoren (Slot Zuylen). Deze familie voert het wapen als een sprekend wapen. Ook de gemeente Zuilen voerde het wapen, als sprekend wapen.
Slot Zuylen is een kasteel bij het dorpje Oud-Zuilen nabij de stad Utrecht. Het ligt vanuit Utrecht gezien aan het begin van de Vechtstreek. De geschiedenis van het slot begint reeds in de 13e eeuw.
In de 13e eeuw werd door de Heer van Suilen en Anholt een donjon gebouwd. Van deze woontoren is niet veel bekend.
Bronnen:
Voorouders in Zuilen:
- Fijghjen Govertsdr
Geboren omstreeks 1640, overleden in 1671 te Zuilen.
Zij was gehuwd met Bastiaan Jansz van den Ende. (Zie Marenteel Teuntje van Rooijen nr. 1) - Deliaentje van den Ende
Gedoopt op 14 juli 1667 te Zuilen. Overleden op 16 mei 1731 te Leerdam. Dochter van Bastiaan Jansz van den Ende en Fijghjen Govertsdr.
Zij was op 30 maart 1690 te Kamerik gehuwd met Peter Lenaerts Keppel. (Zie Marenteel Teuntje van Rooijen nr. 2)