Oirschot is een dorp en hoofdplaats van de gelijknamige gemeente Oirschot, in de Nederlandse provincie Noord-Brabant. Oirschot is gelegen in regio de Kempen.

Het is één der schilderachtigste plaatsen van de Kempen en rijk aan monumenten. De omgeving van Oirschot kenmerkt zich door oud cultuurgebied dat vooral agrarisch in gebruik is, en door natuurschoon.

Oirschot was lange tijd de hoofdstad van Kempenland en de heren van Oirschot verbleven hier of op het Kasteel Ten Bergh te Spoordonk.

Oirschot ligt tussen Moergestel en Best. Dichtstbijzijnde grote stad is Eindhoven.

Nabijgelegen kernen zijn Acht, Boxtel, Lennisheuvel, Liempde, Middelbeers, Oisterwijk, Oostelbeers en Spoordonk.

De naam Oirschot zou afkomstig zijn van “schoot”, wat hoger gelegen land in moerassig gebied betekent, en “oir” (de “i” duidt hier enkel op een verlenging van de “o” conform de Middelnederlandse spellinggewoonte, en voegt verder geen klank toe), wat mogelijk op “oeros” of “ijzeroer houdende bodem” terug is te voeren. Maar het zou ook kunnen dat “oir” juist zoals “aar” op water duidt. In dat geval is het dus een hoge plek in of aan een natte laagte, hetgeen nu nog steeds het geval is alleen minder duidelijk dan in het verleden. Oirschot heeft daarmee dezelfde betekenis als Aarschot in Vlaams-Brabant.

Hoewel er al sinds de prehistorie bewoning is geweest op het grondgebied van het huidige Oirschot, zijn schriftelijke documenten pas relatief laat aanwezig. Op dat ogenblik was Oirschot, vanuit een Frankische nederzetting, al uitgegroeid tot een plaats van regionale betekenis. Zo is er sprake van de heilige Odulfus, die omstreeks 805 pastoor van Oirschot was. Er is sprake van documenten die gewag maken van de verering van Odulfus te Oirschot zo vroeg als 1150 en 1270. Dit zijn echter jongere kopieën van oudere documenten, die mogelijk op vervalsingen berusten. Archeologische vondsten bevestigen overigens bewoning tijdens de 8e en 9e eeuw in de omgeving van de Mariakerk. Ook was er zeker al vanaf het begin van de 13e eeuw een kapittel van elf kanunniken. Vanuit de parochie van Oirschot zijn de parochiekerken gesticht van Oostelbeers, Middelbeers, Vessem en Wintelre. Enige invloed van de Abdij van Echternach en de Abdij van Sint-Truiden zal er wel geweest zijn, maar dit betrof slechts enkele boerderijen.

Ook in wereldlijke zin was Oirschot niet onbelangrijk. Het was een vrijheid en hoofdplaats van Kempenland. Men kende een jaarmarkt. In 1513 werd een regthuis gebouwd dat, afgezien van dat in ‘s-Hertogenbosch, het enige was in de Meierij van ‘s-Hertogenbosch. De heer van Oirschot had twee kastelen: Kasteel Oud Beijsterveld nabij Oirschot en Kasteel Ten Bergh nabij Spoordonk. Mogelijk is deze heerlijkheid vanuit de Spoordonkse Watermolen ontstaan.

De heren van Oirschot hebben ook Vught in handen gekregen, maar verloren dat geleidelijk toen de Hertog van Brabant in 1196 zijn eigen machtscentrum in die omgeving stichtte: de stad ‘s-Hertogenbosch. De hertog kreeg definitief invloed in Peelland en Kempenland in 1232. Zo werd Oirschot een zogeheten halve heerlijkheid: de helft van de rechten was in handen van de Hertog van Brabant en de andere helft van de Heer van Oirschot, die overigens lang uit machtige adellijke families heeft bestaan.

Oorspronkelijk vormde het Vrijthof bij de Mariakerk het centrum van de plaats, later werd de Sint-Petruskerk gebouwd en uiteindelijk verplaatste het centrum zich naar de directe omgeving van deze nieuwe kerk. Het is mogelijk dat de hertog betrokken was bij de bouw van de Sint-Petruskerk, om ook op kerkelijk gebied een nieuw machtscentrum te stichten.

In 1320 verkocht het oude adellijke geslacht de heerlijkheid Oirschot aan Rogier van Leefdaal die een vertrouweling van de hertog was. Via vererving kwam de heerlijkheid aan de familie Van Merode en via een gerechtelijke verkoop in 1672 aan de familie Sweerts de Landas, een protestantse familie, die het Kasteel Oud Beijsterveld tot 1831 behield, al waren de heerlijke rechten toen vervallen. Hierna werd het een missieklooster.

Omstreeks 1600 was Petrus Vladeraccus actief in Oirschot. Hij zette zich in voor de contrareformatie en voerde de richtlijnen van het Concilie van Trente door. In 1633 echter kwamen, onder militaire begeleiding, de eerste protestanten in Oirschot, en met de Vrede van Münster in 1648 was het tij volledig gekeerd. Er volgde een periode van economische neergang en toen op het einde van de 18e eeuw de nieuwe straatweg van ‘s-Hertogenbosch naar Luik werd aangelegd, liep deze op ruime afstand van Oirschot. De plaats werd door Eindhoven, en door het in 1821 afgesplitste Best, overvleugeld.

In de 20e eeuw kwam het toerisme op, terwijl uiteindelijk ook industrialisatie optrad, oorspronkelijk bestaande uit traditionele bedrijven zoals de meubelindustrie, later ook metaalindustrie, zoals Heras, en een bedrijf voor verplaatsbare cabines, De Meeuw. De komst van het Wilhelminakanaal (1923) stimuleerde de industriële bedrijvigheid. Ook breidde de plaats zich snel uit doordat werknemers van de Generaal Majoor de Ruyter van Steveninckkazerne in Oirschot kwamen wonen. Ook ligt Oirschot tegenwoordig langs de snelweg die Eindhoven met Tilburg verbindt.

In 1997 werd in het kader van de gemeentelijke herindeling van Noord-Brabant de gemeente Oost-, West- en Middelbeers opgeheven en ingedeeld bij de gemeente Oirschot.

Buurtschappen in Oirschot zijn:
Straten, Notel, Snepseind, De Stad,  Moleneind, Theetuin, Boterwijk, Hedel, Tregelaar, Hersel, Oudenhoven, Eerdbruggen en Pullen.

De plaats Oirschot telt meer dan 300 rijks- en gemeentelijke monumenten en beschikt over een beschermd dorpsgezicht.

Het huidige wapen van Oirschot werd bij Koninklijk Besluit op 26 juni 1997 aan de gemeente Oirschot toegekend. Het was het derde wapen van de gemeente sinds de oprichting.

Het eerste wapen is het wapen van Brabant-Limburg, maar met verkeerde kleuren en de verkeerde leeuw voor Limburg. De heerlijkheid Oirschot was een leen met twee heren, de hertog van Brabant en een zgn halfheer. Op de oude zegels zijn hangende aan een struik, twee schildjes naast elkaar geplaatst, een voor elke heer. De struik werd in later tijden een eik. In 1815 werd het wapen aangevraagd met de boom en 2 bijschildjes, namelijk links het wapen van baron Sweerts de Landas (de laatste heer) en rechts Brabant-Limburg, met de vermelding dat het rechtse wapen het eigenlijke wapen van Oirschot was. Alleen het rechtse wapen werd door de Hoge Raad van Adel bevestigd. Om onduidelijke redenen werden de leeuwen als die van Holland-Henegouwen uitgevoerd.

 

 

In 1970 werd het wapen gewijzigd in een schild met de correcte kleuren en leeuwen voor Brabant-Limburg (die van Limburg met een kroon en een dubbele staart), met als hartschild het wapen van het geslacht Merode, halfheren van 1410 tot 1672, en het belangrijkste van de verschillende families van halfheren.

 

 

 

Toen bij een gemeentelijke herindeling in 1997 de gemeente Oost- West- en Middelbeers aan Oirschot werd toegevoegd, werden de Limburgse leeuwen in het wapen vervangen door een eik (als oud symbool voor Oirschot) en de drie baarzen (“beersen”) van de gemeente Oost- West- en Middelbeers. Het hartschild verviel.

 

–

 

Uit:

• Wikipedia – Oirschot

• Wikipedia – Wapen van Oirschot

 

Voorouders:

• Rogier van Leefdael
  Ook Rutger van Leefdael genaamd .Geboren in 1270, overleden op 29 januari 1333, begraven in de Sint-Goedelekerk te Brussel. Hij was ridder, burggraaf van Brussel, drossaard van Brabant, opperjachtmeester en raadgever van de hertog van Brabant, heer van Oirschot, Eckart, Perk en Hilvarenbeek. Hij was de zoon van Lodewijk II van Leefdael en Beatrix Santin.
  Hij trouwde in 1318 met Agnes van Kleef-Hülchrath (overleden 17 mei 1338 – begraven in de Sint-Goedelekerk te Brussel). Zij was een kleindochter van Diederik VII van Kleef en de dochter van Dirk van Kleef graaf van Hülchrath en Lisa van Virneburg.
• Gerardus van Lusedonc
  Geboren voor 1320 in Oirschot, Noord-Brabant, overleden op 28 augustus 1368 in Oirschot.
  Hij was getrouwd met Beatrix Godefridus de Cobbeke.
• Willem van Spulle
  Geboren rond 1340 te Oirschot, overleden rond 1400.
  Hij is gehuwd met een onbekende vrouw
• Gerit Gerits van der Lusdonc   
  Geboren voor 1350 te Oirschot, overleden voor 8 juli 1430 in Oirschot. Zoon van Gerardus van Lusedonc en Beatrix Godefridus van Cobbeke.
•  Snellaert Willems van Spulle
  Geboren rond 1360 te Oirschot, overleden rond 1420. Zoon van Willem van Spulle.
  Hij is gehuwd met een onbekende vrouw.
• Willem Snellaerts van Spulle
  Geboren rond 1390, te Oirschot, overleden rond 1450.
  Hij is rond 1415 getrouwd met Lisbeth Gielis van der Schueren. Geboren rond 1395 te Oirschot, overleden rond 1460. Dochter van Gielis Jans van der Schueren en Aleijt Jans van der Vloet.
• Jan Geeraerts van der Lusdonck
  Geboren voor 1410,  overleden voor 25 februari 1464 in Oirschot.
  Zoon van Gerit Gerits van de Lusdonc
  Hij was gehuwd met Lijsbeth Henric Gerart Sbijens. Geboren circa  1425, overleden na 1471. Dochter van Henric Gerart Sbijens.
• Gielis Willems Snellaerts van Spulle
  Geboren rond 1420 te Oirschot, overleden circa 1475. Schepen van Oirschot. Zoon van Willem Snellaerts van Spulle en Lisbeth Gielis van der Schueren.
  Hij is rond 1445 getrouwd met Henrixke Peters van den Venne. Geboren rond 1425 in Oirschot, overleden rond 1490. Dochter van Peter Peters van den Venne.
• Peter Gielis Snellaerts van Spulle
  Geboren rond 1450, te Oirschot, overleden circa 1518. Schepen van Oirschot. Zoon van Gielis Willems Snellaerts van Spulle en Henrixke Peters van den Venne.
  Hij is rond 1480 getrouwd met:
• Elisabeth Wouter van den Kerckhof
  Geboren rond 1450 in Oirschot. Dochter van Wouter Wouters van den Kerckhof.
• Henrick Janss van den Lusdonck
  Geboren rond 1460, overleden voor 5 maart 1537. Zoon van Jan Geeraerts van den Lusdonck en Lijsbeth Henric Gerart Sbijens.
  Hij is getrouwd op 21 december 1497 te Oirschot met:
• Barbara Jans Robbijaers
  Geboren rond 1475, overleden voor 14 december 1558. Dochter van Jan Robbijaers en Katarine Jans Daniëls.

Terug naar:

Dorpen en Steden