Heerlijkheid Brakel

 

Brakel – Foto: JohnOoms.nl

Brakel is een dorp en heerlijkheid in de gemeente Zaltbommel, in de Nederlandse provincie Gelderland. Het dorp telt 3080 inwoners (per 1 januari 2018). Brakel ligt nabij de samenvloeiing van de Afgedamde Maas en de Waal.

 

De oudste bekende vermelding van Brakel stamt uit 1228 (‘Bracle’). De naam is mogelijk een samenstelling van het Germaanse ‘brako’, dat varen betekent en ‘lo’, loofbos op een oeverwal.
In de middeleeuwen was Brakel een van de zeven lage heerlijkheden in de Bommelerwaard behorende tot het Kwartier van Nijmegen in het Hertogdom Gelre. De heerlijkheid Brakel wordt al in de dertiende eeuw vermeld als afsplitsing van de landen van Altena. Later, in 1595, behoorde Brakel tot de hoge heerlijkheid Poederoijen, blijkens een akte uit dat jaar.

Ruïne van Brakel                                                        Afbeelding: Wikipedia

 Kasteel Brakel is een middeleeuwse kasteelruïne in het dorp Brakel. Het ligt ongeveer 300 meter ten zuidwesten van de Hervormde Kerk, in het vroeg-19e-eeuwse park van het huidige Huis Brakel dat dateert uit 1768. Bij de aanleg van het park is de ruïne bewust als landschappelijk element opgenomen. De toen en nu zichtbare resten dateren zijn van het 15e-eeuwse kasteel, maar daaronder zijn resten van een mogelijk 14e-eeuwse burcht te vinden en volgens overlevering zou er al in 870 een versterkt huis gestaan hebben. Het was een vierkante waterburcht, met een rechthoekig woongebouw aan de zuidkant en twee ronde hoektorens, die met

drie weergangen een binnenplaats omsloten. In de noordmuur bevond zich de ingang. Naast deze ingang lag een donjon.

Huidige Landhuis Brakel uit 1768 –                               Foto: JohnOoms.nl

In het noordelijk deel (waar de ingang was) bevond zich de voorburcht met een ommuurd plein en een poortgebouw aan de noordzijde, ook was er een ronde toren op de noordwesthoek. Van de ruïne zijn het woongebouw en de hoektorens nog zichtbaar. De grachten zijn deels aanwezig. Het kasteel zou in 1321 door blikseminslag verbrand zijn en na de wederopbouw in 1407 weer verwoest worden door troepen van graaf Willem VI van Holland. In het rampjaar 1672 werd het kasteel op 11 september door de Franse troepen opgeblazen.

Het is niet meer herbouwd.Van 1799 tot 1801 was Brakel onderdeel van de gemeente Bommelerwaard. Bij de invoering van gemeenten in Nederland rond 1810 werd Brakel een zelfstandige gemeente waartoe initieel naast het dorp Brakel ook het dorp Poederoijen behoorde, inclusief Munnikenland en Slot Loevestein. In 1811 werden deze echter afgesplitst. Op 1 juli 1955 werden de gemeenten Poederoijen en Zuilichem opgeheven en bij de gemeente Brakel gevoegd. Daardoor kwamen ook het dorp Aalst en de buurtschap De Rietschoof bij Brakel. Op 1 januari 1999 ging deze gemeente ten slotte op in de gemeente Zaltbommel. Gedurende haar bestaan als gemeente had Brakel dertien burgemeesters.

Wapen van Brakel                            Afbeelding: Wikipedia

Het wapen van Brakel toont het wapen van de voormalige gemeente Brakel in Gelderland. Het wapen werd op 20 juli 1916 bevestigd bij Koninklijk Besluit aan de gemeente. De omschrijving luidt:

“Van keel, bezaait met croisettes recroisettées van goud, twee geadosseerde visschen brocherende over het geheel..”

De vissen zouden afkomstig zijn van het familiewapen van Van Altena. Het valt niet met zekerheid te zeggen dat het geslacht Van Braeckel die tot de eerste helft van de 15e eeuw heer van Brakel waren afstammen van de Van Altenas. Hoewel de heerlijkheid wel mogelijk een afsplitsing is van het Land van Altena. De kruisjes op het wapen zijn van latere tijd, onbekend is wanneer dat gebeurde.

Wapen van Brakel                              Afbeelding: Wikipedia

Het heerlijkheidswapen had leeuwen als schildhouder, voorzien van kroon, dekkleed en helm. De omschrijving maakt geen melding van het aantal kruisjes, er bestaan om die reden dan ook uitvoeringen van schilden met negen kruisjes tot bezaaide schilden. Het schild zoals opgenomen in het register van de Hoge Raad van Adel toont een versie van een bezaaid schild.

Op 1 januari 1999 ging Brakel op in de gemeente Zaltbommel. Er werden geen elementen van Brakel opgenomen in het wapen van Zaltbommel.

 

Vermeldingen:
Wikipedia – Brakel
Wikipedia – Kasteelruïne van Brakel
Wikipedia – Wapen van Brakel

Zie ook:

Heren Van Braeckel

Terug naar:

Heerlijkheden

 

facebook

© 26 mei 2018,   laatst bijgewerkt op 5 juni 2023