Oudewater is een stad en gemeente in het Groene Hart in de Nederlandse provincie Utrecht. Het ligt aan de monding van het riviertje de Lange Linschoten in de Hollandsche IJssel.

De gemeente Oudewater heeft 10.236 inwoners (2023, bron: CBS), die verspreid wonen over de kernen Oudewater, Snelrewaard, Hekendorp en Papekop en de buurtschappen Ruigeweide, Hoenkoop en Diemerbroek. De stad Oudewater zelf heeft 8.295 inwoners (2019).

De gemeente bevat de voormalige gemeenten Hoenkoop, Snelrewaard en Willeskop. Oudewater hoort sinds 1970 bij de provincie Utrecht, daarvoor was het een deel van Zuid-Holland. De gemeente heeft een oppervlakte van 40,17 km², waarvan 1 km² water.

De oorsprong van de naam Oudewater is niet bekend. Het meest waarschijnlijk is dat het een verbastering is van ‘oude (uiter)waarden’. Het ontstond omstreeks 1100 in een meanderbocht daar waar de Lange Linschoten samenkomt met de Hollandsche IJssel. Oudewater was door zijn ligging op de grens van Holland en het Sticht (Utrecht) een belangrijke grensvesting. De stad verkreeg van de 38e bisschop van Utrecht – Hendrik van Vianden – rond 1265 stadsrechten. De prille stad behoorde aanvankelijk tot het Sticht, maar dat moest haar in 1280 afstaan aan het graafschap Holland. In 1401 werd de stad belegerd in de spil rond de Arkelse Oorlogen (1401-1412). Later lag Oudewater in de provincie Zuid-Holland. Pas toen de provinciegrenzen in 1970 werden herzien kwam Oudewater na bijna 700 jaar weer bij Utrecht. Oudewater nam op 19 juli 1572 met elf andere steden deel aan de Eerste Vrije Statenvergadering in Dordrecht. In deze vergadering werd de basis gelegd voor de Staat der Nederlanden onder ‘leiding’ van het Huis van Oranje. De stad werd als reactie hierop op 7 augustus 1575 door een Spaans Leger uitgeroeid, volgens de overleveringen wisten slechts drie inwoners deze slachting te overleven die bekendstaat als de Oudewaterse Moord. Oudewater was in de zestiende en zeventiende eeuw een belangrijke producent van touw. De omgeving produceerde daartoe de grondstof hennep. De inwoners van het stadje heten tot op vandaag Geelbuiken, omdat de touwslagers gelige gedroogde hennepvezels om hun buik wikkelden. Oudewater heeft een touwmuseum De Baanschuur en een touwfabriek G. van der Lee, opgericht in 1545, die tot 2013 het oudste nog bestaande familiebedrijfvan Nederland was. Van 1855 tot 1936 had Oudewater een treinstation in Papekop. Van 1906 tot 1936 bestond een paardentram tussen het station en Oudewater zelf, de Gemeentetram Oudewater. Eerder al, van 1883 tot 1907, kende Oudewater de tramlijn Gouda – Oudewater.

De Waag van Oudewater wordt ook wel de heksenwaag genoemd, omdat hier van de 16de tot in de 18de eeuw personen werden gewogen die van hekserij werden beschuldigd.
De waag werd in 1482 gebouwd als goederenwaag. Keizer Karel V gaf Oudewater in 1545 als enige plaats in Europa het privilege voor een eerlijk weegproces. Niemand werd er ooit als heks veroordeeld.
De personen die zich daadwerkelijk in Oudewater lieten wegen om aan te tonen dat zij geen heks waren, waren gering in aantal en voornamelijk uit de directe omgeving van Oudewater afkomstig. In 1987 kon op basis van de beschikbare bronnen uit de periode 1674-1743 van slechts 13 personen met zekerheid vastgesteld worden dat zij een certificaat ontvangen hadden waaruit bleek dat zij op grond van hun gewicht geen heks konden zijn. Ten tijde van de heksenprocessen in de gewesten Holland en Utrecht in de laatste decennia van de zestiende eeuw werd van de Heksenwaag geen gebruik gemaakt.

 

Wapen van Oudewater

Het wapen van Oudewater is het gemeentelijke wapen van de Utrechtse gemeente Oudewater. Het wapen werd op 24 juli 1816 door de Hoge Raad van Adel in gebruik bevestigd. Tot 1989 behoorde Oudewater tot de provincie Zuid-Holland. Ondanks diverse gemeentelijke herindelingen en de overgang naar een andere provincie is het wapen ongewijzigd gebleven.

Oudewater behoorde tot 1280 tot Utrecht en werd bestuurd door de Heren van Woerden. Hierna ging het over naar Holland en enkele decennia later verkreeg het stadsrechten. Op de zegels die na de overgang naar Holland zijn gemaakt is een burcht afgebeeld, waarop een leeuw. Links en rechts van de leeuw staan een aantal bloemen. In de zeventiende eeuw wordt het stadswapen vermeld in de vorm waarin het nu nog bestaat. Oudewater was een grensstad en de burcht staat symbool voor de versterkingen, terwijl de leeuw de waakzaamheid tegen Utrecht voorstelt.

De beschrijving luidde als volgt:
“Van zilver, beladen met een dubbelde burgt, waar boven een klimmende leeuw, alles van keel, de leeuw getongd en geklaauwd van lazuur. Het schild gedekt met eene kroon met 3 fleurons, alles van goud, en vastgehouden door 2 klimmende leeuwen in hunne natuurlijke verwen.”
De heraldische kleuren zijn zilver (wit), keel (rood), lazuur (blauw) en goud (geel). De leeuwen zijn aanziend, d.w.z. ze kijken de toeschouwer aan.

–

Uit:
Oudewater – Wikiwand
Wapen van Oudewater – Wikiwand

 

Voorouders van mij:

• Jan van Foreest
  Genoemd 1367, Haarlem, 1413. Ambachtsheer van de Rijnlandse ambachtsheerlijkheid Middelburg, was schepen en vroedschap te Haarlem, schout van Oudewater en (hoog)heemraad van Rijnland.  In 1367 volgde hij zijn vader op in diens Rijnlandse heerlijkheid. Hij trouwde rond 1370 met Ida Cuser.
• Herman Wouters
  Geboren omstreeks 1520, overleden 1603, begraven in de Middelkerk te Oudewater.
  1546 – schepen te Oudewater, 1557 en 1562 – taxateur van de 10e penning te Oudewater, 1563 – Raad in Vroedschap, 1579 – Weesmeester te Oudewater, 1579 en 1581 – Schepen te Oudewater, vanaf 1582 – Burgemeester te Oudewater, vanaf 1585 – Schepen te Oudewater.
  Hij was gehuwd met Thoontgen Jans (Taets).
• Adriaen Harmense van Cortenoort
  Overleden 1635, begraven 12 september 1635 te Oudewater. Zoon van Herman Wouters en Thoontgen Jans.
  Hij huwde in 1578 met Cornelia Ariensdr.
• Lenart (Leendert) Symons Cool
  Geboren rond 1560, overleden in 1653, begraven N.H.-kerk te Oudewater op 7 september 1653 (graf 26 Sakrements-koor).
• Cors Cornelis Honkoop
  Geboren rond 1570. Zoon van Cornelis Honkoop.
  Hij was gehuwd op 14 januari 1590 te Oudewater met Elisabeth Lienaertsdr.
• Jacob Willems Hollander
  Geboren omstreeks 1575 te Ruigeweide, overleden op 5 mei 1648 te Oudewater. Zoon van Willem Dircks Hollander.
  Hij was gehuwd met een onbekende vrouw.
• Geertgen Leenderts Cool
  Geboren omstreeks 1595, overleden in 1663, begraven op 12 augustus 1663 te Oudewater (Sakrementskoor).
  Zij huwde te Oudewater op 31 januari 1618 als j.d. uit Hekendorp met:
• Jan Leenderts Clare
  Bij huwelijk jonggezel uit Hekendorp, begraven op 5 november 1631 te Oudewater (Middelkerk)
• Willem Willems Hollander
  Geboren in 1629 te Hoenkoop. Zoon van Willem Jacobs en Marrigje Jacobs Hollander.
  Hij trouwde in 1658 te Oudewater met Willemtgen Pancken. Geboren rond 1640 te Willeskop, overleden 1717 te Waarder. Dochter van Pancras Everts van Dijck en Merrichen Aerts Dobbe.
• Gerrit Ghijsbertsz Verburgh is geboren in 1610 te Oudewater, hij trouwde in diezelfde stad met Neeltje Jacobsdr den Amersfoorder.

 

Bronvermeldingen:
Genealogieën – JohnOoms.nl
Genealogische Bronnen – JohnOoms.nl

–

Terug naar:

Dorpen en Steden