Heren van Bronckhorst

 

Van Bronckhorst (vanaf 1315 ook van Batenburg) is de naam van een oud riddermatig geslacht van baanderheren, dat uit de omgeving van het Gelderse Wijchen stamde en het bestuur had over Bronkhorst en Olburgen en later over Batenburg.

De heren van Bronckhorst hebben vanaf de late middeleeuwen altijd een bijzondere positie bekleed, als één van de vier baanderheren en als eerste lid van de Staten van het kwartier Zutphen. Hun aanzien nam toe toen omstreeks 1530 Joost van Bronckhorst-Borculo door keizer Karel V tot graaf werd verheven. Vanwege deze verheffing werd de bannerij van Bronckhorst vaak ‘graafschap’ genoemd, maar aangenomen wordt dat de grafelijke stand uitsluitend betrekking had op het geslacht Bronckhorst, niet op hun gebied. Hun gebied was wel een allodiaal goed, dat niet aan het rijk en gewest leenplichtig was.

De Heeckerens en Bronckhorsten waren twee partijen die hun naam hebben gegeven aan de onderlinge twisten in het hertogdom Gelre van de veertiende eeuw.

De oorzaak van deze twisten was gelegen de in opvolging van hertog Reinald II van Gelre. Deze overleed in 1343 en liet twee zoons na, Reinald en Eduard. Hoewel Reinald als oudste voor de hertogstitel in aanmerking kwam, werd deze hem door Eduard betwist. Aangezien Reinald bij het overlijden van zijn vader slechts 10 jaar oud was, zullen het eerder krachten achter de beide jongens zijn geweest die hun kans schoon zagen en een van beide broers voor hun karretje spanden. De partij rond Reinald werd aangevoerd door Frederik van Heeckeren van der Eze, en die rond Eduard door Gijsbert V van Bronckhorst, Heer van Bronckhorst (1328-1356), vandaar de term “Heeckerens en Bronckhorsten”.

De Bronckhorsten waren ook partijgangers van Eleonora, de weduwe van Reinald II, terwijl de grote Gelderse steden zich achter de Heeckerens opstelden.

In 1361 wist Eduard zijn broer gevangen te nemen, waarna hij als hertog erkend werd. Hij slaagde erin op goede voet met de steden te komen en zo de rust te herstellen.

Tien jaar later, in 1371, kwam Eduard te overlijden in de slag bij Baesweiler, zodat Reinald weer hertog werd. Hij stierf echter nog in hetzelfde jaar. Daar beide broers geen wettige kinderen nalieten brak hierop de Gelderse successieoorlog uit. In deze oorlog kozen de Heeckerens partij voor Mechteld van Gelre, dochter van Reinald II, en de Bronckhorsten voor Maria van Gelre, eveneens een dochter van Reinald II. Uiteindelijk deed Mechteld in 1379 afstand van haar rechten en werd Willem I, zoon van Maria, hertog.

Nazaten uit dit geslacht Bronkhorst-Batenburg waren lid van het Eedverbond der Edelen en behoorde bij een van de ondertekenaars van het Smeekschrift der EdelenDit smeekschrift werd onder leiding van Hendrik van Brederode op 5 april 1566 aangeboden aan de landvoogdes Margaretha van Parma. Zij waren de broers:

In het aloude rijmpje over de bannerheren figureren de heren van Bronckhorst als adelijkste geslacht:

‘Bergh de ryxte
Bronckhorst de adelyxte
Baer de oudste
Wisch de stoutste’

Kasteel Bronkhorst was het stamslot van de Heren van Bronckhorst en was een van de belangrijkste kastelen in graafschap Zutphen. Het kasteel was gelegen aan een strategische plek aan de IJssel ten zuiden van Zutphen. Onbekend is wanneer het kasteel gebouwd werd, het kasteel is een zogenaamd mottekasteel, deze versterkingsvorm wordt traditioneel een ontstaan toegedicht ergens aan het eind van de 10e eeuw. Tijdens de Middeleeuwen heeft het kasteel het zwaar te verduren door belegeringen

Uit: Wikipedia – Van Bronckhorst

1. Adam van Bronckhorst
Hij is de eerste heer van Bronckhorst die vanaf 1127/31 in bronnen voorkomt.
Zijn naam wordt ook geschreven als Adam de Brunchorst. Hij is (tussen 1128 en 1131) getuige bij de schenking van graaf Gerhard II van Gelre van de kapel van Ellecom aan de Sint-Walburgiskerk te Zutphen.
Mogelijke kinderen:

  • Gijsbert I van Bronckhorst (Volgt 2)
  • Ermgard van Bronckhorst. Zij sticht een klooster in Oud-Rekem.
Uit: Wikipedia – Adam van Bronckhorst

2. Gijsbert I van Bronckhorst
Vermeld in 1140. Hij was heer van Bronckhorst en Rekem. Mogelijk een zoon van Adam van Bronckhorst.
Hij had een niet bij name genoemde vrouw.
Mogelijke Kinderen:

  • Gijsbert II van Bronckhorst, † vóór 1196. Ongehuwd overleden.
  • Willem I van Bronckhorst (ca. 1171-na 1226), heer van Bronckhorst (Volgt 3)
Uit: Wikipedia – Gijsbert I van Bronckhorst

3. Willem I van Bronckhorst
Eerste vermelding 1191/95-1226. Heer van Bronckhorst. Mogelijk een zoon van Gijsbert I van Bronckhorst.
Willem was getrouwd met  Geertruid van Ahaus.
Kinderen:

  • Gijsbert III van Bronckhorst (Volgt 4)
  • Hendrik van Bronckhorst. Hij wordt vermeld in 1232 en 1235. In dat laatste jaar is hij kanunnik in Zutphen
  • Willem van Bronckhorst. Willem wordt in 1230 vermeld als proost van Oldenzaal
  • Helena van Bronckhorst, vermeld in 1238
Uit: Wikipedia – Willem I van Bronckhorst

Gijsbrecht zegelt in afwijking van latere Van Bronkhorsten niet met een leeuw, maar met een beurtelings gekanteelde dwarsbalk.

4. Gijsbert III van Bronckhorst
Vermeld in 1230,  overleden in of kort voor 1241. Hij was heer van Rekem en heer van Bronkhorst. Zoon van Willem I van Bronckhorst.
In 1230 ruilt van Bronckhorst goederen met ’t Klooster Bethlehem. Getuige van Bisschop Willebrand van Utrecht.
Gijsbert trouwde vóór 1230 met Kunigonda van Oldenburg, dochter van Maurits I van Oldenburg, graaf van Oldenburg (Zie Graven van Oldenburg nr. 5) en Salome van Are. Kunigonda was weduwe van een Van Ahaus, waarschijnlijk Godfried van Ahaus (laatst vermeld in 1226).
Gijsbert en Kunigonda werden de ouders van:

  • Willem II van Bronckhorst  (Volgt 5)
  • Gijsbert van Bronckhorst (Overleden Bremervörde, 18 november 1306), aartsbisschop van Bremen

 

Uit: Wikipedia – Gijsbrecht III van Bronckhorst

 

Het wapen van Willem II van Bronkhorst vertoont naast de leeuw (nog zonder kroon) ook een barensteel; zijn vader voerde een geheel ander wapen, zonder leeuw.

5. Willem II van Bronckhorst
Eerste vermelding 1241 vóór 1294. Hij was heer van Bronkhorst en heer van Rekem en de zoon van Gijsbert III van Bronckhorst en Kunigonda van Oldenburg.

Willem werd een bekend gezicht aan het Gelderse hof. Hij getuigde vele malen voor de Gelderse hertog bij allerlei gelegenheden. Ook treedt hij als scheidsrechter op bij een van de vele geschillen tussen Gelre en Kleef. In 1274 treedt hij zelf handelend op wanneer hij met de kosteres van Elten een horige man ruilt voor een horige vrouw. Een van de belangrijkste getuigenissen van Willem II is zijn medeborgstelling, als een van de negentien edelen, bij het huwelijk van Reinoud I van Gelre met Margaretha van Vlaanderen in 1286.Willem II is legeraanvoerder tijdens de Limburgse Successieoorlog(1283-1288) waarin hertog Jan I van Brabant zijn aanspraken op Limburg verdedigt tegen graaf Reinoud I van Gelre. Deze oorlog eindigt met de bloedige slag bij Woeringen bij Keulen. Een pijnlijke nederlaag voor de Geldersen. Willem is overleden omstreeks 1290 in Bronckhorst Gelderland.Willem van Bronckhorst trouwde voor 1260 met Ermgard van Randerode. Zij was de dochter van Lodewijk van Randerode. Uit hun huwelijk zijn de volgende kinderen geboren:

  • Kunigunde van Bronckhorst (ovl. 29 maart 1299). Zij trouwde in 1270 met Otto II van Dale (1245-1282), graaf van Dale en heer van Diepenheim, zoon van Hendrik II van Dale (geboren 1215) en Bertha van Bentheim (geboren 1210)
  • Gijsbert IV van Bronckhorst (Volgt 6)
  • Lodewijk van Bronkhorst (ovl. waarschijnlijk kort na 3 juli 1314), domproost van Hamburg (1302-1314), proost van Sint-Ansgar te Bremen (vóór 1329)
  • Johannes van Bronckhorst (ovl. 26 juni 1346). Hij was proost van Elst en de Oudmünsterkerk te Utrecht. In 1322-1323, en mogelijk ook in 1341, is hij electbisschop van Utrecht, maar hij wist het niet tot bisschop te brengen.
  • Heilwig van Bronkhorst. Zij trouwt met van Hendrik graaf van Holstein (ovl. 1304).
  • Floris van Bronkhorst (ovl. 1307). Electaartsbisschop van Hamburg
Uit: Wikipedia – Willem II van Bronckhorst

 

6. Gijsbert IV van Bronckhorst
Geboren in 1275, overleden in 1317. Ridder, heer van Bronkhorst en heer van Rekem, drost van Over Rijn. Hij was de zoon van Willem II van Bronckhorst en Ermgard van Randerode.

Hij trouwde circa 1290 met Elisabeth van Steinfurt. Geboren in 1275, overleden in 1347. Zij was de dochter van Boudewijn van Steinfurt(Zie Heren van Steinfurt nr. 7) en Elisabeth van Lippe (Zie Heren van Lippe nr. 5). Elisabeth werd, na het overlijden van haar man, abdis in het klooster ter Hunnepe. Uit het huwelijk van Elisabeth en Gijsbert zijn de volgende kinderen geboren:

  • Willem III van Bronckhorst (Volgt 7)
  • Boudewijn van Bronkhorst (ovl. 1316), domkanunnik in Utrecht
  • Gijsbert van Bronkhorst de Oude

 

Uit: Wikipedia – Gijsbert IV van Bronckhorst

7. Willem III van Bronckhorst en Batenburg
Geboren circa 1284, overleden in 1328. Ridder, was heer van Bronckhorst, Rekem en Batenburg. Hij sneuvelde in de slag bij Hasselt tegen de Luikenaars in 1328. Hij was een zoon van Gijsbert IV van Bronckhorst en Elisabeth van Steinfurt.
Willem van Bronckhorst-Batenburg wordt in een oorkonde uit 1324 genoemd als verkoper van het goed te Hacvorde aan Jacob I van der Weelle.

Wapen van Batenburg

Hij trouwde in 1315 met Johanna (1290- 28 november 1351), erfvrouwe van Batenburg, dochter van Dirk heer van Batenburg (1264-1315) (Zie Heren van Batenburg nr. 3b) en Mechteld  (ca. 1268-). Door zijn huwelijk met Johanna Batenburg kwam de heerlijkheid Batenburg in handen van de van Bronckhorsten. In 1317 werd hij door keizer Lodewijk van Beijeren met de heerlijkheid beleend, terwijl hij in datzelfde jaar het recht van tol en munt bekwam.
Willem en Johanna zijn de ouders van:

  • Gijsbert V van Bronckhorst (Volgt 8)
  • Diederik (-voor 1351). Heer van Batenburg. Ongetrouwd voor 1351 overleden.
  • Baldewijn. Heer Baldewyn, van Batenburg genoemd, in dienst van Hertog Reynold van Gelre, sneuvelt in den slag van Hamont tegen de Luikenaars, 1344
  
Batenburg kreeg in 1349 stadsrechten, maar aangenomen wordt dat het stadje ze rond het jaar 1000 ook al had gekregen. Het werd vanaf 1315 bestuurd door de machtige Heren van Bronkhorst-Batenburg, die noch aan de hertog van Gelre noch aan die van Brabant ondergeschikt waren, maar alleen aan de Duitse keizer. Het kasteel, werd rond 1250 gebouwd op een motte. Het kasteel werd in 1794 door de Fransen verwoest. De ruïne staat op een motte ten noorden van Batenburg.

 

Uit: Wikipedia – Willem van Bronckhorst

Wapen Bronkhorst-Batenburg

8. Gijsbert V van Bronckhorst-Batenburg
Geboren circa 1316, overleden 1356. Hij was heer van Bronckhorst (1328-1356) en heer van Batenburg (1351-1356).
Hij was een zoon van Willem III van Bronckhorst  en Johanna van Batenburg.

Hij was de leider en de naamgever van de partij der Bronckhorsten in de strijd tussen de Heeckerens en de Bronckhorsten in Gelderland. In 1348 was Gijsbert heer van Bronkhorst als raad van Reinald II, hertog van Gelre, getuige bij de privilegiën van Harderwijk. In 1349 verklaarde hij Jan van Arkel, bisschop van Utrecht, de oorlog.
In deze strijd stonden Gijsbert van Bronkhorst als vijand, en Frederik van Hekeren als bondgenoot van de bisschop gewapend tegenover elkaar. De gebieden waar zij heersten grensden aan elkaar. Het grote en steeds toenemende aanzien van Gijsbert van Bronkhorst was ongetwijfeld een van de drijfveren die de zeventienjarigen Reinald aanspoorde. Dit waren de eerste beginselen van een strijd die ruim twee eeuwen gevoerd werd en waardoor het hele hertogdom Gelder in twee partijen verdeeld was.

Hij trouwde op 23 april 1344 met Catharina van Leefdael (1315 – 13 april 1361). Zij bracht vele goederen in Brabant in het huwelijk. Catharina was een dochter van Rogier van Leefdael (Zie Heren van Leefdael nr. 5) heer van Oirschot en Hilvarenbeek (geboren 1285) en Agnes van Kleef-Hülchrath (geboren 1290).
Gijsbert en Catharina hebben de volgende kinderen:

  • Elisabeth van Bronckhorst (Volgt 9)
  • Willem IV van Bronckhorst (-1410), heer van Bronckhorst en landdrost van de graafschap Zutphen
  • Gijsbert van Bronckhorst (-1402). Hij trouwde in 1360 met Henrica van Dodinckweerde, vrouwe van Borculo.
  • Dirk van Bronckhorst-Batenburg (-1407)
  • Rogier van Bronkhorst, heer van Hilvarenbeek, domheer te Keulen 1381-1419
  • Johan van Bronckhorst, mogelijk is hij de Johanes de Bronchorst, kanunnik in Keulen, in 1368 proost van Sint-Pieter in Utrecht
  • Beatrix van Bronckhorst, overleden na 1 februari 1383, kanunnikes, abdis van Metelen
Uit: Wikipedia – Gijsbert V van Bronckhorst

9. Elisabeth van Bronckhorst-Batenburg
Geboren in 1340, overleden op 2 september 1413. Dochter van Gijsbert V van Bronckhorst-Batenburg en Catharina van Leefdael.
Zij  is in 1360  getrouwd met Allard V van Buren. Geboren in 1335, overleden in 1408. Heer van Buren en Beusichem. Hij was een ridder en heer van Buren en Beusichem. Hij verleende in 1395 de stad Buren haar stadsrechten. Allard was de zoon van Allard IV van Buren (Zie Heren van Buren nr. 16) en Mabelia van Caets (Zie Heren Caets nr. 15) .
Kinderen:

  • Catharina van Buren  1360 – 1410
  • Allard VI Heer van Buren  1360 – ….
  • Rosela van Buren  1365 – …. (Volgt Heren van Buren nr. 18)
  • Johan van Buren Heer van Ewijk  1375-1439
  • Elisabeth van Buren  1380-1465
Uit: Wikipedia – Allard van BurenWikipedia – Gijsbert V van Bronckhorst
Bronvermeldingen:
Voorouders Elisabeth van Bronckhorst » Genealogie Online
Genealogische Bronnen – JohnOoms.nl

Terug naar:

Heren en Vrouwen van…

facebook

© 19 maart 2017, laatst bijgewerkt op  9 juni 2023