Heerlijkheid Wulverhorst

Wulverhorst is een voormalige heerlijkheid en later een voormalige gemeente (1818-1857) in de Nederlandse provincie Utrecht. Het grondgebied Wulverhorst valt tegenwoordig onder de gemeenten Montfoort en Woerden.

Wulverhorst was behalve de naam van een gemeente ook de naam van het Huis te Wulverhorst, een oorspronkelijke dwarshuisboerderij die verbouwd is tot buitenhuis na 1650. In de omgeving van dit buitenhuis ligt een ruïne van een kasteel, Wulvenhorst, dat in de 13e eeuw al bekend is uit schriftelijke bronnen. Het buitenhuis werd meestal bewoond door de heren van Wulverhorst. In de 17e eeuw was de Nederlandse dichter Laurens Bake (soms: Baeck) heer van Wulverhorst.

Kasteel Wulvenhorst

Wulvenhorst was een kasteel en adellijk huis bij Woerden in de Nederlandse provincie Utrecht. Het kasteel was naamgever van de heerlijkheid, het voormalig waterschap én de voormalige gemeente Wulverhorst. Sinds 1671 waren huis en heerlijkheid niet langer in één hand.

Het kasteel Wulvenhorst lag ten noorden van Linschoten op de oeverwal van het riviertje de Linschoten. Het zand van de geulafzettingen van de Linschoterstroom was een geschikte basis voor het kasteel. Het was gesitueerd tussen de vijver en de boomgaard ten noorden van de huidige boerderij Wulvenhorst.Tijdens de Hoekse en Kabeljauwse twisten fungeerde het als voorpost van Montfoort wat tot gevolg had dat het in 1418 verwoest werd en tot een ruïne verviel.

Wapen heren van Wulven

In 1271 overleed de eerst bekende eigenaar van het kasteel, ridder Giselbertus Ruscus.
In 1341 koopt ridder Ernst van Wulven van der Horst het kasteel, dat vervolgens zijn naam krijgt, samengevoegd tot Wulvenhorst. In 1342 verwerft hij ook de lage rechtspraak in enkele gerechten rond het kasteel. In 1345 sticht Ernst met enkele medeparochianen een kapel bij het kasteel dat toen onder de parochie Woerden viel. Na de verwoesting van het kasteel was deze kapel in 1421 dusdanig in verval geraakt dat de Utrechtse bisschop Frederik van Blankenheim op verzoek van Jan II burggraaf van Montfoort de vicarie als eeuwige kapelanie overbracht op een altaar in de kerk van Montfoort.

Een dochter van Ernst, Machteld, trouwt met Jan Aelman (bastaardzoon van Graaf Willem III van Holland); een andere dochter, Lutgard, trouwt met Gerrit van Polanen, zoon van Jan I van Polanen. Na zijn dood hertrouwt ze met Gijsbert van Nijenrode die rond 1382 leenman van de bisschop van Utrecht is wegens Wulvenhorst. In 1394 wordt Lutgard er zelf mee beleend, onder hulderschap van haar zoon Alfert van Polanen. In 1412 wordt Lutgards zoon Willem van Polanen beleend met Wulvenhorst. In de leenregisters wordt het goed omschreven als Dat huys ten Wulvenhorst mitten hofsteden, …

In 1416 of 1417 worden het kasteel, leenmannen en enige andere goederen en rechten door Willem van Polanen verkocht aan zijn neef, Jan II van Montfoort, burggraaf van Montfoort. Tijdens de Hoekse en Kabeljauwse twisten wordt het kasteel in 1418 verwoest en het blijft daarna een ruïne.

De Van Montfoorts en later de Merodes houden de ruïne en de overige bezittingen tot 1649/1650 in hun bezit, wanneer zij de ruïne met omliggende landerijen en enkele heerlijkheden verkopen aan de Engelsman John Webster. Deze vestigde zich in de dwarshuisboerderij ten zuiden van de ruïne, die hij vervolgens ingrijpend vergrootte en verfraaide. Deze boerderij werd voortaan het Huis te Wulverhorst genoemd. Na zijn overlijden in 1671 wordt het bezit gesplitst in huis en heerlijkheid. De ambachtsheerlijkheid Wulverhorst komt in bezit van de Amsterdammer Justus Bake en zich ‘Heer van Wulverhorst’ noemt. Na diens overlijden erft zijn zoon, de dichter Laurens Bake de heerlijkheid.

De laatste eigenaar van het huis was Thomas Willem van Oudheusden (1810-1881), die kort na verwerving het landhuis in 1837 laat slopen.

Op 1 januari 1812 werd het voormalige gerecht Wulverhorst bij de gemeente Linschoten gevoegd. Deze situatie duurde tot 1 januari 1818. Toen werd de nieuwe gemeente Wulverhorst gevormd uit drie voormalige gerechten:

  • Wulverhorst
  • Kromwijk en Linschoter Haar
  • Vlooswijk en Vlooswijk in Kromwijk

De gemeente werd in het noordwesten begrensd door de gemeente Woerden, in het noorden door de Kromwijkse Wetering en de Korte Linschoten, in het oosten en zuidoosten door de de gemeente Linschoten, in het zuiden door de Lange Linschoten en in het westen door Snelrewaard en Papekop.

Op 8 september 1857 kwam er een eind aan de gemeente Wulverhorst en werd het gebied bij de gemeente Linschoten gevoegd. Op 1 januari 1989 ging deze gemeente op in de gemeente Montfoort. Het gedeelte van Wulverhorst dat ten noorden van de A12 ligt, waaronder de plaats van het vroegere kasteel Wulverhorst, valt onder de gemeente Woerden.

Uit:
Wikipedia – Wulverhorst
Wikipedia – Kasteel Wulvenhorst

Terug naar:

Heerlijkheden

facebook

© 26 februari 2018, laatst bijgewerkt op  6 februari 2023