Werkendam (Brabants: Wérkendèm) is een voormalige gemeente in de Nederlandse provincie Noord-Brabant, gelegen in de streek Land van Heusden en Altena (de huidige gemeente Altena). De gemeente Werkendam telde inwoners (1 januari 2019, bron: CBS), waarvan er 11.426 (2008) in het dorp Werkendam wonen, en had een oppervlakte van 124,68 km² (waarvan 13,60 km² water). De gemeente Werkendam werd begrensd door de rivier de Merwede in het noorden, de rivier de Nieuwe Merwede en de Biesbosch in het westen, de gemeente Drimmelen in het zuidwesten, de rivier de Amer in het zuiden, de gemeente Aalburg in het zuidoosten, en de toenmalige gemeente Woudrichem in het oosten. De gemeente werd doorsneden door de rijksweg A27 (Utrecht-Breda).
Werkendam, De Werken en Sleeuwijk, Munsterkerk en Muilkerk hadden tot 1811 allen een eigen dorpsbestuur van schout en schepenen. Nieuwendijk viel zelfs onder drie schepenbanken. In 1810 vallen zowel Munster- en Muilkerk onder een nieuw bestuur in Dussen. In 1879 worden een aantal gemeenten samengevoegd, wat betekent dat Nieuwendijk nu eindelijk onder één bestuur komt: dat van de gemeente Almkerk (tegenwoordig deel van de gemeente Woudrichem). De jaren daarna zijn er nog een aantal herindelingen, maar de grootste operatie is die in 1973. Nieuwendijk gaat dan niet met Almkerk mee naar Woudrichem, maar komt bij de gemeente Werkendam, in 1997 volgt ook Dussen.
De gemeenten Aalburg, Werkendam en Woudrichem in het Land van Heusden en Altena zullen op 1 januari 2019 fuseren tot de nieuwe gemeente Altena. De drie gemeenteraden hebben hiertoe besloten op 26 januari 2016.
Werkendam is de grootste plaats en het commerciële centrum van het Land van Heusden en Altena. De overige dorpskernen van de gemeente zijn Sleeuwijk, Nieuwendijk, Hank en Dussen. Daarnaast behoren ook de buurtschappen De Werken, Kievitswaard, Steurgat, Schans, Vijcie, Buurtje, De Hoef, Kerkeinde, Hoekeinde, Kille, ’t Zand, Peerenboom, Vierbannen, Zevenhuizen, De Baan en Korn tot de gemeente.
Werkendam is een plattelandsgemeente en een groot gedeelte van de Biesbosch, vroeger een zoetwatergetijden-gebied dat zijn weerga niet kent in West-Europa, behoort tot haar grondgebied. Dit woeste gebied is “getemd” en de invloed van de getijden is bijna verdwenen. Naast bedrijvigheid in de landbouwsector is Werkendam vooral bekend als thuishaven van een grote binnenvaartvloot en als vestigingsplaats van diverse bedrijven in de weg- en waterbouwkundige sector. Deze bedrijven zijn ontstaan als gevolg van de vroegere griend- en rietcultuur in de Biesbosch. Die bedrijven zijn wereldwijd actief in onder andere het baggerwerk.
Het wapen van Werkendam werd bij Koninklijk Besluit op 2 december 1978 aan de gemeente Werkendam toegekend. Het was het derde wapen van de gemeente sinds de oprichting. Werkendam was voor 1797 een heerlijkheid.
De beschrijving van het wapen dat op 2 december 1978 werd toegekend, luidt als volgt:
“Doorsneden: I in goud een dwarsbalk vergezeld van 3 merletten, alles van azuur, II in sinopel een keper van goud, boven vergezeld van 2 afgewende zalmen van zilver, gevind van keel, beneden van een korenschoof van goud. Het schild gedekt met een gouden kroon van 3 bladeren en 2 parels.”
Vanaf 2019 is dit wapen niet langer als gemeentewapen in gebruik omdat de gemeente Werkendam in de nieuwe gemeente Altena op is gegaan.
–
© 12 november 2017, laatst bijgewerkt op 24 januari 2023