Valkenburg

Zuid-Holland

Detail uit de kaart van P. van Bilderbeeck, 1627 (Oud Archief Rijnland)

 

Valkenburg (ZH) in 1865, door J. Kuyper. 475 inwoners.

Valkenburg is een voormalig dorp en een voormalige gemeente. Vanaf 2006 is het een woonkern in de gemeente Katwijk in Zuid-Holland. De gemeente Valkenburg is per 1 januari 2006 gefuseerd met de gemeenten Katwijk en Rijnsburg tot de nieuwe gemeente Katwijk met ruim 60 duizend inwoners. In 2006 telde Valkenburg 3.900 inwoners en is sindsdien een woonkern in de gemeente Katwijk.
In 2019 telde Valkenburg 5.920 inwoners.

De voormalige gemeente Valkenburg had een oppervlakte van 5,74 km² (waarvan 0,23 km² water). Binnen de gemeentegrenzen lagen geen andere kernen. Het vliegkamp krijgt een andere bestemming. Er zullen voornamelijk woningen worden gebouwd en er zal ook ruimte zijn voor bedrijven en recreatie. Eind 2013 werd het definitieve Masterplan Locatie Valkenburg door de Katwijkse gemeenteraad vastgelegd.

Valkenburg is ontstaan uit het ambacht Valkenburg-Katwijk, dat zich aan de zuidzijde van de Oude Rijn uitstrekte tot aan de Noordzee. Het was het oudste van de drie dorpen in het ambacht, Katwijk aan Zee, Katwijk aan den Rijn en Valkenburg. Oorspronkelijk maakte het ambacht deel uit van het bisdom Utrecht, in de twaalfde eeuw ging het echter over naar de graven van Holland, waar het deel uitmaakte van het baljuwschap Rijnland.

De lagere bestuursfuncties, inclusief rechtspraak en waterstaat werden in leen gegeven door de graaf, waarmee Valkenburg een ambachtsheerlijkheid werd. Wanneer dit precies gebeurde is niet bekend, wel was dit al het geval in 1317. Hoger gezag werd rond 1460 verkregen door de ambachtsheer, waarmee Valkenburg een hoge heerlijkheid, feitelijk een baljuwschap werd naast Rijnland.

In 1615 werd Valkenburg door de toenmalige vrijheer verkocht, Katwijk echter niet, wat een splitsing van de hoge heerlijkheid tot gevolg had. Valkenburg werd een zelfstandige hoge heerlijkheid en Katwijk werd samengevoegd met de hoge heerlijkheid ‘t Zand, gelegen aan de overzijde van de Oude Rijn.

Valkenburg was een klein dorp dat in de 17e eeuw een vrije heerlijkheid was. In 1623 werden er in Valkenburg 502 inwoners vermeld. In 1690 had het dorp ongeveer 66 huizen, 2 pannenbakkerijen, een steenbakkerij, een kerk en een school. Valkenburg was niet alleen bekend van z’n pannen- en steenbakkerijen, maar ook van de in die tijd beroemde paardenmarkt.

De hoge heerlijkheden werden met de Bataafse omwenteling in 1795 afgeschaft en de ambachten omgevormd tot municipaliteiten, in 1798 verdwenen de laatste resten van de hoge heerlijkheid en werd Valkenburg een gemeente in het gebied zoals in de afsplitsing van 1615 was ontstaan. Het begrip “gemeente” had nog niet de tegenwoordige betekenis, wat inhield dat de oude taken als rechtspraak nog onder verantwoording van de municipaliteit vielen.

In 1810 kwam met de Franse overheersing een nieuwe bestuursorganisatie volgens het toen geldende model, waarbij de rechtspraak en waterstaatsbestuur afgesplitst werden en de gemeente min of meer zijn huidige functie kreeg. Omdat gemeentes minimaal 500 inwoners moesten hebben werden Valkenburg, Katwijk en ’t Zand bestuurlijk weer samengevoegd, om na de Franse overheersing op 1 april 1817 weer een zelfstandige gemeente te worden.

Het grondgebied werd later nog uitgebreid met een stuk dat daarvoor aan de gemeente Voorschoten toebehoorde, ten oosten van de Wassenaarse wetering tot aan de A44, waar nu het Valkenburgse Meer ligt. De strook land aan de overkant van de A44 kwam toe aan de gemeente Leiden, die er de wijk Stevenshof bouwde.

Op 1 januari 2006 is de gemeente samen met de gemeenten Rijnsburg en Katwijk opgegaan in de nieuwe gemeente Katwijk.

In Valkenburg zijn de resten van het Romeinse fort Praetorium Agrippinae opgegraven. De omtrekken van de muren zijn sindsdien in de bestrating aangegeven met gekleurde klinkers. Nu is er een nieuw plein en worden de omtrekken van de muren aangegeven met knoppen in de grond.

Valkenburg is bekend van het voormalige marine-vliegveld Vliegkamp Valkenburg dat in juli 2006 gesloten is. In één van de hangars van dit voormalige vliegveld wordt sinds 30 oktober 2010 de zeer succesvolle musical Soldaat van Oranjeuitgevoerd. Het is zelfs de langst spelende voorstelling ooit. Dit was voorheen The Phantom of the Opera met 1094 voorstellingen. Daarnaast is het ook nog de best bezochte voorstelling ooit.

De tweede woensdag in september is Valkenburg het toneel van een grote paardenmarkt en bijbehorende kermis.

Het wapen van Valkenburg heeft van eind 1952 tot 2006 dienstgedaan als wapen van de Zuid-hollandse gemeente Valkenburg.

Het wapen is bekend sinds de 15e eeuw, toentertijd kwam het voor op het wapen van Wassenaar, als zijnde het hartschild. Vanaf de tweede helft 18e eeuw wordt het wapen al genoemd zonder het wapen de familie Van Wassenaer. Het voormalige wapen werd in 1815 al aangevraagd, dat wapen werd echter nooit toegekend. Waarom het wapen nooit werd toegekend is niet bekend. In 1952 vroeg de gemeente opnieuw een wapen aan. Dit wapen werd op 23 december 1952 toegekend door de Hoge Raad van Adel.
De beschrijving van het wapen van Valkenburg luidde als volgt:
“In goud een gekanteelde burcht van keel, op welks hoektinnen 2 toegewende valken van sabel zitten. Het schild gedekt met een gouden kroon van 3 bladeren en 2 paarlen.”Het schild is goudkleurig met daarop een rode toren. De toren heeft drie kantelen, op elk van de twee buitenste kantelen zit op de buitenste hoek een zwarte valk. De twee valken kijken naar elkaar.
Uit:
Voorouders:

 

  • Dirk III van Wassenaer, (geboren omstreeks 1325 – overleden1391 of 1392) was een zoon van Filips III van Wassenaer en kleinzoon van Dirk II van Wassenaer. Hij was heer van Voorschoten, Voorburg, Valkenburg, Katwijk en burggraaf van Leiden. Hij huwde met Machteld Oem (dochter van Gilles Oem, heer van Barendrecht).
  • Jacob Meesz van der Sluys
    Geboren circa 1510, overleden voor 1575. Schepen van Valkenburg (Holland), gebruikte 3 morgen land op ter Wadding in 1544. Ter Wadding was het gebied van de Hoge Rijndijk tussen de mond van de Vliet en de Haagsche Schouw in Voorschoten. In 1556 woonde hij te Valkenburg aan de Hoge Rijndijk bij de sluis in de Wassenaarse Wetering. Naar deze sluis zal de familie van der Sluys ongetwijfeld genoemd zijn.  Hij huwde met Marijtje Cornelisdr van Egmond, overleden na 20 april 1575. Dochter van Cornelis Dircxz van Egmond en Dirkje Jansdr.
  • Mees Jacobsz van der Sluys
    Geboren rond 1536 in Valkenburg bij Leiden. Zoon van Jacob Meesz van der Sluys en Marijtje Cornelisdr van Egmond.
    Landbouwer te Valkenburg bij de Wassenaarse sluis 16 januari 1596.  Hij overleed vermoedelijk kort na 31 juli 1614. Hij huwde Catharina (Katryn) Huigendr., afkomstig van Rijnsburg, overleden na 1632, dochter van Huich Jansz. en Neeltje Jansdr.
  • Cornelis Meesz van Der Sluys (van Valkenburg)
    Geboren rond 1575 te Valkenburg, overleden tussen 21 augustus 1641 en 11 januari 1646. Zoon van Mees Jacobsz van der Sluys en Catharina (Katryn) Huigendr. Hij vertrok na 1600 naar Delfgauw, en woonde daar onder de naam Van Valkenburg. In 1632 en 1633 werd Cornelis meerdere malen genoemd als mede-erfgenaam in de nalatenschap van zijn ouders, betreffende enige stukjes land te Valkenburg en Rijnsburg. Hij huwde te Valkenburg huwelijkse voorwaarden Leiden 6 december 1599) op 26 december 1599 met Lijsbeth Bruijnen van der Morsch.
    Zijn nazaten bleven de naam Van Valkenburg voeren.

Terug naar:

Dorpen en Steden

  facebook       

© 27 februari 2018, laatst bijgewerkt 28 juni 2020

.