Gemeente Houten in 1867, door J. Kuyper. 1700 inwoners.

Houten is een dorp en forensengemeente in de Nederlandse provincie Utrecht.
Het ligt ten zuidoosten van de stad Utrecht tussen de rijkswegen A12, A27 en de rivier de Lek. Begin jaren zeventig van de 20e eeuw was Houten een dorp met ongeveer 4.000 inwoners. De gemeente telt 50.177 inwoners (1 januari 2020, bron: gemeente Houten)  en heeft een totale oppervlakte van zo’n 59 vierkante kilometer.

Archeologisch onderzoek langs het spoortraject Vleuten-Geldermalsen heeft aangetoond dat de omgeving van Houten al in de Bronstijd werd bewoond. Sporen gevonden nabij het huidige gebouw van de stadsverwarming gaan terug tot 2200 v. C.
Houten is, evenals het nabijgelegen dorp ’t Goy, waarschijnlijk als vestigingsplaats gekozen vanwege de hoger gelegen stroomruggen van de Rijn.

Omstreeks 1800 v. C stroomde de Rijn dwars door Houten. Door vele overstromingen trokken bewoners weg uit Houten. Pas in 1500 v.C. werd Houten weer bewoond.  Naast de Hervormde Kerk (Plein) zijn in 1957 resten gevonden van een Romeinse villa. Ten zuidoosten van Houten vonden tussen 1998 en 2003 archeologische opgravingen plaats. In een oude rivierbedding werden twee vroegmiddeleeuwse nederzettingen opgegraven. Bij de eerste nederzetting werden elf gouden en zilveren munten aangetroffen bij boerderijen uit circa 500 en circa 700. Elders in Houten werden nog zes Frankische munten gevonden, met behulp van metaaldetectoren. Begin 2007 werd langs het spoortraject een deel van een vroegmiddeleeuwse weg opgegraven.De naam Houten is waarschijnlijk afgeleid van “Haltna”, dat mogelijk “woonplaats in het bos” of “open plek in het bos” betekent.

De gemeente Houten is in het leven geroepen op 21 oktober 1811, toen Nederland deel uitmaakte van het Franse Keizerrijk. Aan de gemeente Houten werd het grondgebied toegewezen van de voormalige gerechten Houten, ’t Goy, Oud-Wulven, Wayen, Wulven, Heemstede en Schonauwen.

In 1816 werd Schonauwen een zelfstandige gemeente. Oud-Wulven, Wayen, Wulven, Heemstede en Schonauwen vormden samen met de gerechten Slachtmaat, de Grote en Kleine Koppel en Maarschalkerweerd de gemeente Oud-Wulven.

In 1857 werden de gemeenten Houten, Oud-Wulven en Schonauwen samengevoegd tot een nieuwe gemeente Houten. Hierdoor bereikte het grondgebied weer dezelfde omvang als in 1811 met als extra toevoeging Slachtmaat, de Grote en Kleine Koppel en Maarschalkerweerd.

Op 7 juni 1917 ontspoort een trein ten zuiden van Houten. Ondanks de enorme ravage, raken slechts 11 personen lichtgewond. Eén van de aanwezige passagiers in de trein was Koningin Wilhelmina.

Op 28 november 1944 werd de Brink (het tegenwoordige Plein of “Oude Dorp”) en omgeving gebombardeerd door de geallieerden. De vliegtuigen waren op zoek naar de Duitse generaal Reinhard. Dit doel werd gemist. De huisvesting van de Duitse soldaten op De Brink werd bij een tweede aanvalsgolf wel geraakt. Bij het bombardement vielen zestien doden, van wie vijf Houtenaren.

Op 8 oktober 1953 wordt het meest noordelijke gedeelte van de gemeente (Maarschalkerweerd) bij Utrecht gevoegd, nadat Houten zich 42 jaar tegen deze gebiedsuitbreiding had verzet. Op 1 januari 1962 worden Tull en ’t Waal en Schalkwijk aan Houten toegevoegd. Sinds 1943 hadden deze drie gemeenten dezelfde burgemeester.

Rond 1970 heeft het dorp Houten zo’n 4.000 inwoners. Daar komt verandering in als in 1966 Houten wegens zijn ligging nabij Utrecht en de spoorlijn naar ‘s-Hertogenbosch in de Tweede nota ruimtelijke ordening wordt aangewezen als groeikern met een bouwtaak van minimaal 6000 woningen. Dit aantal had te maken met de zogenaamde verfijningsregeling waarmee het Rijk de woningbouwopgaven vanaf 6000 woningen subsidieerde. In november 1979 begint de bouw van later ruim 8.000 nieuwe woningen, waardoor de bevolking zal groeien tot ruim 30.000 inwoners (1996). De wijk Den Oord werd nog volgens de stedenbouwkundige principes van Het Nieuwe Bouwen ontworpen en gebouwd. De wijk De Lobben daarentegen is in ontwerp en uitvoering een typische woonerfwijk, een product van de reactionaire stedenbouw van de jaren zeventig. De Lobben is daarmee de opmaat naar de woonwijken die volgen (in het huidige Houten-Noord): De Weerwolf, Schonenburg, Wernaar, De Geer, Wulven, Tiellandt, Rijsbrug en De Meent. De ontwerpuitgangspunten van die periode (zoals de menselijke maat, ruimte voor het spelende kind, voetgangers en fietsers eerst), en de unieke en de specifiek in Houten toegepaste inversiestedenbouw zijn, door het succes ervan, in de hoofdstructuur bewaard gebleven. De woningen daarentegen zijn in hun vormgeving meegegaan met de trends in de architectuur. Rondom het in 1982 geopende nieuwe station Houten en de centrale pleinen “Het Rond” en “Het Kant” verrees het geheel nieuwe centrum van Houten; het Oude Dorp kwam hierdoor excentrisch te liggen.

Het wapen van Houten is het gemeentelijke wapen van de Utrechtse gemeente Houten. Het wapen werd op 11 september 1816 door de Hoge Raad van Adel in gebruik door de toenmalige gemeente bevestigd. Hierna werd het wapen nog tweemaal gewijzigd.

De gemeente Houten is in 1811 ontstaan uit het grondgebied van de voormalige gerechten Houten, ’t Goy, Oud-Wulven, Wayen, Wulven, Heemstede en Schonauwen. In 1816 werd Schonauwen een zelfstandige gemeente. Oud-Wulven, Wayen, Wulven, Heemstede en Schonauwen vormden samen met de gerechten Slachtmaat, de Grote en Kleine Koppel en Maarschalkerweerd de gemeente Oud-Wulven. In 1858 werden de gemeenten Houten, Oud-Wulven en Schonauwen samengevoegd tot een nieuwe gemeente Houten. Hierdoor bereikte het grondgebied weer dezelfde omvang als in 1811 met als extra toevoeging Slachtmaat, de Grote en Kleine Koppel en Maarschalkerweerd.Het eerste wapen is gelijk aan dat van het geslacht Uten Goyen, dat de voormalige heerlijkheid aan het einde van de middeleeuwen bezat. De heerlijkheid Houten voerde dit wapen ook in later tijd als heerlijkheidswapen. Het vair in het wapen was ondersteboven ingekleurd. Toen de gemeente in 1928 een verzoek indiende om een kroon op het wapen te mogen voeren, is deze fout meteen hersteld.Bij de gemeentelijke herindeling van 1962 werden Tull en ’t Waal en Schalkwijk aan Houten gevoegd. Het wapen werd hierop aangepast. Tull en ’t Waal voerde geen wapen; het wapen van Schalkwijk werd gepaald met dat van Houten. Zo ontstond het nieuwe wapen.

Het wapen van Houten (1816 – 1928)

De beschrijving van het blazoen uit 1816 luidde als volgt:
“Zijnde gefasceerd van 6 stukken van vaire en keel.”

N.B.: de heraldische kleuren zijn vair (een patroon van zilver en blauw) en keel (rood). In dit wapen is sprake van zgn. “omgekeerd vair”, d.w.z. de blauwe punten wijzen naar beneden.

 

Het wapen van Houten (1928 – 1962)

De beschrijving van het wapen dat op 21 juli 1928 werd toegekend, luidt:

“Gedwarsbalkt van 6 stukken van vair en keel. Het schild gedekt met eene kroon van goud van 3 bladeren en 2 parelpunten.”

De beschrijving van het wapen van Houten dat op 18 september 1962 werd toegekend, luidt: “Gedeeld : I gedwarsbalkt van 6 stukken van vair en keel, II van keel beladen met 3 dwarsbalken van zilver. Het schild gedekt met een gouden kroon van 3 bladeren en 2 paarlen.”

 

Uit:

• Wikiwand – Houten

• Wikiwand – Wapen van Houten

• Houten.nl – Houten in het kort

–

Voorouders uit Houten:

• Luijtgen Philipsz, zoon van Philip Eerstzn en N.N.Hij woonde te Houten, was pachter van land van het Kapittel van Sint Marie (1399) en het Convent van Oudwijk (1406-1412). Hij was gehuwd met een onbekende vrouw.
• Wouter Luytgens van der Mathe (geboren ca. 1400, overleden na 1449), zoon van Luijtgen Philipsz en N.N.
  Afkomstig uit Houten, in 1440 landgenoot te Houten. Is in 1449 ingeland te Houten, Weteringe, Vuylcop en Bunnik volgens het register van Oudschildgeld.
•  Luijtgen Wouters van der Mathe (geboren ca.1435, overleden vóór 1493), zoon van Wouter Luytgens van der Mathe en N.N.
  Schout van Schonauwen (onder Houten) 1484. In 1465 Landgenoot in ’t Goy, in 1469 in Bunnik. In 1470 Ingeland onder Houten, Weteringe Vuylcop en Bunnik, met het land dat in bezit van zijn vader was. Hij wordt genoemd Luke Woutersz. In 1475 zegelt hij een brief voor Willem Daems van Schayk met als wapen de dwarsbalk. In 1482 Landgenoot te Houten.
• Jan Willemsz van Oostrum
  Geboren in het jaar 1474 in Houten, overleden na 1546 in Houten. Zoon van Willam Snoyensz van Oostrum en Bely Wemaersdr van Lichtenberch. Hij was gehuwd met Fey Stevensdr de Witt in 1499 te Houten. Geboren rond 1482, overleden rond 1536. Dochter van Steven Jansz de Witt en Reijmborch.
• Adriaan Jansz van Oostrum
  Geboren in 1505 in Houten, overleden in 1576. Zoon van Jan Willemsz van Oostrum en Fey Stevensdr de Witt. Hij huwde met Lijsbeth Stevensdr van Schayck in 1540 te Houten.
• Jan Adriaansz van Oostrum
  Geboren in 1545 te Houten, overleden in 1586 in Houten. Zoon van Adriaan Jansz van Oostrum en Lijsbeth Stevensdr van Schaik. Hij is getrouwd met Marrichgen Eerstens Jacobsdr van Schaik in het jaar 1575.

 

Terug naar:

Gemeenten