Zoetermeer en Zegwaard in 1793, Nederlandsche Stad- en Dorp- Beschrijver.

Zoetermeer rond 1868, door J. Kuyper. 1075 inwoners.

Zoetermeer is een gemeente in de provincie Zuid-Holland in Nederland. De gemeente Zoetermeer maakt deel uit van het kaderwetgebied Haaglanden en de Metropoolregio Rotterdam-Den Haag, en telt 125.867 inwoners (31 januari 2022, bron: CBS) op een grondgebied van 37,06 km².

In 1962 werd Zoetermeer aangewezen als groeikern van Den Haag. In korte tijd is het dorp Zoetermeer in inwoneraantal uitgegroeid tot de derde gemeente van de provincie Zuid-Holland.

In de volksmond wordt Zoetermeer ook wel met een lichte zelfspot ‘Sweet Lake City’ genoemd, een vrije vertaling van de gemeentenaam.

Detail wandtapijt Leidens ontzet – slag bij Zoetermeer   Publiek Domein Wikipedia

De Slag bij Zoetermeer was belangrijk voor Leidens ontzet tijdens de Tachtigjarige Oorlog. De slag vond op 17 september 1574 plaats, maar er werd niet echt om Zoetermeer gevochten. Het gebied werd vanaf 3 augustus door het doorsteken van de dijken, onder andere langs de Maas bij Rotterdam en de Schie bij Delft, onder water gezet (inundatie). Grote delen van Schieland en Delfland liepen langzaam onder. Een vloot onder leiding van de admiraals Lodewijk van Boisot en Adriaan Willems, bestaande uit zeven Zeeuwse kromstevens met 800 man en wat kleinere plat­bodems met een licht geschut, waarmee geroeid moest worden, verzamelde zich intussen bij Rotterdam.

Na weken van voorbereiding arriveerden de geuzen bij Zoetermeer. De Spaanse troepen onder leiding van Francisco de Valdez waren niet in staat om de Voorweg te verdedigen.

Op advies van onder andere de Zoetermeerse scheepstimmerman Wolfert Adriaenszoon koos het geuzenleger onder leiding van Boisot en De La Garde een route richting Leiden. Een aantal weken later, op 3 oktober, kon Leiden ontzet worden.

De aansluiting van Zoetermeer op het spoorwegnet in 1868 kondigde het begin aan van de groei van Zoetermeer en Zegwaart. De Molenweg werd tot Stationsstraat omgedoopt toen het station ‘Soetermeer-Zegwaart’ in gebruik werd genomen. In de omgeving van het dorp werd door veel boeren boter geproduceerd, waardoor Zoetermeer wel het Boterdorp genoemd werd. Bekendheid kreeg Zoetermeer onder meer door Adriaan van Well die als kruidenier in 1932 De Spar begon. De arbeiderszoon Bernardus Brinkers stichtte aan het einde van de negentiende eeuw een margarinefabriek (Brinkers) in Zoetermeer, die in een eeuw uitgroeide tot een vettenfabrikant van Europees formaat. Martin van der Hagen stichtte in 1896 een stoomzuivelfabriek die vijf jaar later de naam kreeg waaronder hij nog steeds wereldbekendheid geniet: Nutricia. Zoetermeer kreeg in de jaren 1930 naam als boterdorp met 50 boter- en margarineboeren waarvan de firma Van der Spek om zijn “Zoetermeerse Roem” bekendheid kreeg.

Gemeente Zoetermeer

De huidige gemeente Zoetermeer is ontstaan uit de samenvoeging van de gemeenten Zegwaart (kadastraal Zegwaard) en Zoetermeer op 1 mei 1935.

Aan het eind van de jaren vijftig heerste er in Nederland zeer ernstige woningnood. Het argument dat pas getrouwden moesten intrekken bij één van de ouders, wat leidde tot grote sociale spanningen, was in die tijd één van de aanleidingen om de Commissie Westen des Lands in te stellen. Het gemeentebestuur Zoetermeer was fel tegenstander van de satellietstad Wilsveen, die de commissie voorstelde. Volgens de toen bekende gegevens zou de uitbreiding van Zoetermeer alleen mogelijk zijn in de richting van Wilsveen waardoor er slechts luttele honderden meters tussen beide stadskernen zou overblijven. Met name de val van het vierde kabinet Drees op 12 december 1958 – waarmee ook aan het “Drees-bewind” een einde einde kwam – veroorzaakte grote vertraging. Pas in november 1962, gaf het Zoetermeerse gemeentebestuur een team van stedenbouwkundige ingenieurs opdracht om plannen te ontwikkelen voor de stedenbouwkundige ontwikkeling van het Dorp Zoetermeer tot een stad van ongeveer 100.000 inwoners.

Om aan de grote behoefte aan huisvesting te kunnen voldoen, wordt in 1962 besloten Zoetermeer aan te wijzen als groeikern. De nieuwe stad zou ruim van opzet zijn met veel groen. Een voor Nederland uniek openbaarvervoerssysteem, de Zoetermeer Stadslijn, verbond in een stedelijke ringspoorlijn de verschillende buurten met 12 stations verspreid over de stad. Rondom elk station vinden we ook nu nog de wijkvoorzieningen en wijkwinkelcentra waardoor elke wijk grotendeels zelfvoorzienend is. De Zoetermeer Stadslijn is in 2006-2007 in het kader van het lightrailproject RandstadRail omgebouwd tot sneltramlijn.

Om meer werkgelegenheid te creëren werd in 1984 het Ministerie van Onderwijs en Wetenschappen, tegenwoordig Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, verplaatst van Den Haag naar Zoetermeer. Het gebouw langs de Europaweg was jarenlang het grootste gebouw qua vloeroppervlakte van Europa en bood onderdak aan 15.000 werkplekken. Het ministerie is weer terug naar Den Haag en het gebouw wordt nu gebruikt door de AIVD met 1200 werkplekken.

Ook nu nog werken veel inwoners in Den Haag, maar met nieuwe werkgelegenheid binnen de grenzen van de gemeente wil Zoetermeer af van het imago van slaapstad met alleen forensen en zich onder meer als centrum van ICT op de kaart zetten.

Topografisch kaartbeeld van de gemeente Zoetermeer, per december 2016.

Na 1962 groeide Zoetermeer stormachtig van een gemeente met een dorps karakter van minder dan 10.000 tot een stad met in 1991 al meer dan 100.000 inwoners. De traditionele agrarische economie verdween en het dialect stierf nagenoeg uit.

Waterstaatkundig ligt Zoetermeer in drie Hoogheemraadschappen, namelijk Delfland, Rijnland en Schieland en Krimpenerwaard. Zoetermeer vormt zo het “drielandenpunt” tussen deze drie waterschappen. Het feitelijke drielandenpunt, ook wel bekend als de “Driesprong” is in het verleden nogal gewijzigd. Het ligt tegenwoordig vlak langs de A12 bij het Balijbos. Aan de Reginagang in de wijk Rokkeveen is nog een oude grenspaal te zien die op de zijkanten de namen van de Hoogheemraadschappen aangeeft.

Wapen van Zoetermeer is op 14 december 1936 bij Koninklijk besluit aan de gemeente Zoetermeer toegekend, nadat in 1935 Zegwaard aan de gemeente was toegevoegd. Het wapen is een aanpassing van het wapen zoals dat op 24 juli 1816 was toegekend. Het toont drie meerbloemen op stelen. Als schildhouders zijn twee leeuwen aan weerszijden van het wapen geplaatst. De herkomst van het wapen is onbekend.

Wapen van zoetermeer (1816 – 1936)

De beschrijving van het wapen van 1816 luidt als volgt: “Van lazuur, beladen met drie bloemen en hunne stelen, alles van goud, op een terras van sabel. ’t Schild gedekt met eene kroon van goud en vastgehouden door twee leeuwen.”
In de beschrijving staat dat de grond waar de bloemen in staan zwart moet zijn, de tekening echter laat duidelijk zien dat de grond goudkleurig is.  De leeuwen zijn aanziend (kijken de toeschouwer aan) en zijn van natuurlijke kleur. De kroon heeft drie bladeren en 2 maal 3 parels.

Wapen van zoetermeer (sinds 1936)

De beschrijving van het wapen uit 1936 is als volgt: “In azuur 3 gesteelde meerbloemen van goud, staande op een grond van hetzelfde. Het schild gedekt met een gouden kroon van 3 bladeren en 2 paarlen. Schildhouders : 2 leeuwen van goud, getongd en genageld van keel.”
De kleuren in het schild zijn: azuur (blauw), keel (rood) en goud (geel). De leeuwen zijn klimmend en kijken naar het wapen.
De schildhouders zijn afkomstig uit het wapen van Zegwaard. Deze gemeente werd in 1935 aan Zoetermeer toegevoegd.