Dorp Benschop in 1744

Benschop in 1865, door J.Kuyper. 1450 inwoners

Benschop is een dorp en voormalige gemeente dat, sinds de gemeentelijke herindeling in 1989, deel uitmaakt van de gemeente Lopik, in het zuidwesten van de Nederlandse provincie Utrecht. De plaats ligt in de polder Lopikerwaard. Benschop bestaat uit een oude en nieuwe kern (resp. ten noorden en ten zuiden van de Wetering), en een lintbebouwing van hoofdzakelijk boerderijen langs een rechte weg. Benschop heeft 3.655 inwoners (CBS, 2019) en heeft een oppervlakte van 15 km².

Het gebied rond Benschop werd ontgonnen vanaf het begin van de 12e eeuw. De gronden waren in het bezit van de bisschop van Utrecht, die concessies voor ontginning van de Lopikerwaard verleende, onder meer aan Benno van Aemstel.
Hieraan ontleent ook Benschop haar naam. Benschop is een afgeleide van Benno’s Cope. Deze terreinen, die voor ontginning werden uitgegeven, werden in Utrecht en Zuid-Holland copen genoemd. Vergelijk bijvoorbeeld Hontscoop en Tevecoop in Gouda en de plaatsen Boskoop, Nieuwkoop en Willeskop. De naam Benschop betekent dus letterlijk het ontginningsgebied van Benno. In 1571 werd het dorp zwaar getroffen door een overstroming. Geheel door dijken ingesloten vormt de gemeente een afzondelijke polder, welke langs de Benschopse Wetering is gebouwd (een lengte van 1 uur en driekwartier lopen). In 1822 telde het dorp 1219 inwoners, in 1840 waren dat er 1415 en in 1870 waren dat er 1581, waarvan er 911 personen hoorden tot de Nederlands Hervormde kerk en 660 personen bij de Rooms-Katholieke kerk en 10 personen tot de Christelijk Gereformeerde kerk. In vroeger eeuwen ontstonden er ook diverse andere geloofsgemeenschappen.

Benschop maakte vroeger deel uit van de Baronie van IJsselstein en werd met haar in 1814 bij de provincie Utrecht ingelijfd. De voornaamste middelen van bestaan waren landbouw, veeteelt en zuivelbereiding. Tientallen boerderijen zijn erkend als rijksmonument.

In de 16e eeuw was Benschop een centrum voor wederdopers of anabaptisten. Zij waren tegen de kinderdoop en lieten zich als volwassenen opnieuw (weder) dopen. Drie vrouwelijke wederdopers uit Benschop, Alijdt Gieles en moeder en dochter Lijsbeth Jans en Adriana Jans, werden vanwege hun geloof in Amsterdam door verdrinking omgebracht. De schoonvader van Alijdt Gielis, ene Jan Jacobsz uit Benschop, die zijn huis voor de wederdoop beschikbaar had gesteld, werd levend verbrand, eveneens in Amsterdam. De wederdopers uit Benschop deden in 1535 een poging om in Amsterdam de macht over te nemen en aldaar het nieuwe Godsrijk te vestigen. De actie, bekend als het wederdopersoproer, waarbij een Amsterdamse burgemeester om het leven kwam, mislukte echter. De plegers van de aanslag, die werden opgepakt, werden allen omgebracht. Ook in later eeuwen was de omgeving van Benschop regelmatig het centrum van religieuze sekten. Onder meer het zwavelstokkengeloof in Polsbroekerdamen het Jannegiesgeloof, dat eveneens zijn oorsprong had in Polsbroekerdam. Deze laatsten, ook wel zwartjannetjes genoemd, zijn beschreven in de romans van Herman de Man, die een deel van zijn jeugd in Benschop en in Polsbroekerdam heeft gewoond.^[2]

Eeuwenlang speelde het geloof een belangrijke rol in Benschop. De oorspronkelijk rooms-katholieke, 13e-eeuwse Grote- of Sint Nicolaaskerk getuigt daar nog steeds van. Rond 1200 waren de heren van Amstel betrokken geweest bij de bouw van de kerk, die toen gewijd werd aan de heilige Sint Nicolaas, vanwege diens naastenliefde en diens bescherming bij stormen. Na de reformatie kwam de kerk in het bezit van de protestanten. Na de vorming van de Protestantse Kerk in Nederland werd het de kerk van de Gereformeerde Bonders binnen deze kerk. In de kerk zijn veel historische grafzerken. Hier ligt onder meer ook Abraham Ferdinand van Zijll begraven, een zeeheld uit de 17e eeuw, die zesenveertig zeegevechten heeft geleverd en nooit werd verslagen. Hij was geboren in Asperen, maar bezat een herenplaats in Benschop. Hij overleed in 1697. Ter zijner nagedachtenis werd in de kerk een grafmonument opgericht, dat in 1901 geheel werd gerestaureerd. Een ander monument is een gedenkteken ter ere van een Amsterdamse mensenvriend, een metselaar, Isaac Insen. Na voornoemde overstroming in 1571 schonk hij de gemeenschap van Benschop het bedrag van 8000 gulden voor het herstel van de geleden schade. Hetzelfde bedrag schonk Insen ook aan de gemeenten Langerak, Goudriaan en Ameide.

Gedurende de Tweede Wereldoorlog zaten er op het “hoogtepunt” ongeveer honderd onderduikers in het dorp. In de loop van de oorlog vond een geschat aantal van 250 onderduikers een schuilplaats in Benschop. Kort na Dolle Dinsdag ging een grote groep verzetsstrijders met onderduikers op de foto. Op dat moment verwachtte iedereen dat de bevrijding binnen een paar dagen plaats zou vinden. De Duitsers handhaafden zich echter en de bezetting duurde voort. Een plaatsgenoot had in de hoop voor een baantje bij de politie de NSB-burgemeester van IJsselstein Henri Moot getipt over het grote aantal onderduikers in Benschop. Op zijn beurt had de burgemeester de Duitsers weer ingeschakeld. Toen de oorlog in februari 1945 bijna voorbij was deden de Duitsers een inval in het dorp. Op twee plaatsen breken vuurgevechten uit, waarbij twee verzetsmensen en drie Duitsers het leven verloren. De Duitse reactie was heftig. Vier dagen later, op 17 februari 1945, kwamen ze terug. Een groot aantal mannen wordt weggevoerd; de Duitsers fusilleren zeven van de gearresteerde mannen. Een aantal van de mannen kon aan de hand van de eerder gemaakte foto geïdentificeerd worden. De historicus Bram de Graaf publiceerde in april 2015 het boek Het verraad van Benschop over de affaire. Het tv-programma Andere tijden wijdde er in diezelfde maand een uitzending aan.

De bijnaam van de inwoners van Benschop is Bereschieters. De naam zou verkregen zijn omdat één van de inwoners van Benschop ooit tijdens de schemering bij de hazenjacht een beer meende te zien. Vermoedelijk was het een kruiwagen. Als symbool hiervan heeft de beeldhouwster Ineke van Dijk in 1979 een beeld van de Benschopse beer gemaakt.

–

Wapen van Benschop

Het wapen van Benschop werd op 11 september 1816 door de Hoge Raad van Adel aan de Utrechtse gemeente Benschop bevestigd. In 1989 ging Benschop op in de gemeente Lopik. Het wapen van Benschop is daardoor komen te vervallen als gemeentewapen. In het wapen van Lopik van 1990 is de dwarsbalk uit het wapen van Benschop opgenomen. Hoewel de schuinbalk ook voorkomt in het wapen van Lopik wordt deze niet afkomstig geacht uit het wapen van Benschop, maar uit het wapen van Polsbroek om zo de verdeling van de wapens van de fusiegemeenten gelijk te houden.

De blazoenering van het wapen luidde als volgt:
“Van goud met eene fasce van sabel, eene geëchequeteerde bande van twee tieres van keel en zilver brocherende over het geheel.”
De heraldische kleuren zijn goud (geel of goud), sabel (zwart), keel (rood) en zilver (wit).
De gouden kroon van drie bladeren en twee parels wordt niet genoemd in de beschrijving van de Hoge Raad van Adel.

Benschop was vroeger onderdeel van Baronie IJsselstein, eigendom van de IJsselsteinse tak van de Heren van Amstel. Arnoud van Amstel wordt gezien als de stamvader van het geslacht IJsselstein.

Uit:
Benschop (plaats) – Wikiwand
Wapen van Benschop – Wikiwand

 

Mijn voorouders uit Benschop:

• Dirck Jansz Lutesz Boeve
  Geboren in 1479 te Benschop. Zoon van Jan Luijtens.
• Willem Foppen Groeneveld
  Hij is overleden voor 1504 in Benschop. Zoon van Foppe Groeneveld.
• Cornelis Dirks die Bouve
  Geboren in 1499 te Benschop, overleden in 1561 te Benschop. Zoon van Dirck Jansz Lutesz Boef
  Hij was gehuwd met Anna Gorisdr.
•  Cornelis Willem Foppen Groeneveld
  Overleden voor 1532 te Benschop. Zoon van Willem Foppen Groeneveld.
• Jacob Cornelisz Groeneveld
  Hij is overleden voor 1580 in Benschop.  Zoon van Cornelis Willem Foppen Groeneveld.
  Hij was gehuwd met Merrichgen.
• Goris Corneliszoon Boef
  Geboren in 1543 te Benschop, overleden op 22 april 1632 te Benschop. Zoon van Cornelis Dirks die Bouve en Anna Gorisdr. Hij was gehuwd met Jannigje Cornelisdochter.
• Goris Corneliszoon Boef
  Geboren in 1543 te Benschop, overleden op 22 april 1632 te Benschop. Zoon van Cornelis Dirks die Bouve en Anna Gorisdr. Hij was gehuwd met Jannichgen Cornelisdr.
• Bart Gerrits Rietveldt
  Geboren omstreeks 1555, wonende te Benschop, is overleden op maandag 24 mei 1604 aldaar.  Zoon van Gerrit Barts Rietveld.
  Hij trouwt in 1580 met Cornelia Adriaen Pouwelsdr. Cornelia is overleden voor donderdag 26 mei 1588.
• Jan Jacobsz Groeneveld
  Geboren rond 1580 in Benschop, overleden voor 1630 in Benschop. Zoon van Jacob Cornelisz Groeneveld en Merrichgen.
• Gerrit Barts Rietveld
  Geboren rond 1580. Heemraad, schepen en boer, wonende te Benschop. Zoon van Bart Gerrits Rietveld en Cornelia Adriaen Pouwelsdr. Hij trouwde rond 1608 met  Marrigje Aelberts. Geboren circa 1580. Dochter van Aelbert Claeszn en Uymen Ottensdr.
• Adriaen Adriaensz Taets
  Overleden Benschop na 12-11-1659.  Zoon van Adriaen Harmense van Cortenoort en Cornelia Ariensdr.
  1637 Heiligegeestmeester.
  Hij was gehuwd met Trijntgen Willems.
• Willem Adriaensz Taets
  Overleden 1705, begraven Benschop 16-7-1705. Zoon van Adriaen Adriaensz Taets en Trijntgen Willems.
  Hij was gehuwd met een onbekende vrouw.
• Bart Gerrits Rietveld
  Geboren rond 1610 te Benschop, is overleden tussen woensdag 2 maart 1661 en maandag 16 oktober 1662. Zoon van Gerrit Bartens Rietveld en Marrigje Aelberts. Woonachtig te Benschop. Barth trouwde rond 1635 Ida de Hondt, geboren rond 1610, is overleden op vrijdag 15 juli 1678 te Benschop. Dochter van Roelof Gerrtiszn de Hondt en Aeltgen Claesdr.
• Niesje Gorisdr Boef
  Geboren circa 1600 te Benschop, overleden op 18 maart 1673 te Benschop. Dochter van Goris Cornelisz Boef en Jannichgen Cornelisdr.
• Jacob Adriaensz den Amersfoorder
  Geboren circa 1590 te Benschop, overleden 31 oktober 1670 te Benschop. Zoon van Adriaen Willemsz den Amersfoorder en Harmtge Cornelisdr.
• Willem Anthonisz Rietveld
  Geboren rond 1510 in Benschop, overleden voor 1575 in Benschop.
  Hij is getrouwd met Elisabeth Cornelisdr.
• Anthonis Willemsz Rietveld
  Geboren rond 1540 in Benschop, overleden voor 1632 in Benschop. Zoon van Willem Anthonisz Rietveld en Elisabeth Cornelisdr.
• Willem Anthonisz Rietveld
  Hij is geboren rond 1580 in Benschop. Hij is overleden voor 1657 in Benschop. Zoon van Anthonis Willemsz Rietveld.
  Hij was gehuwd met;
• Aeltje Jansdr Groenevelt
  Zij is geboren rond 1600 in Benschop. Zij is overleden voor 1666 in Benschop. Dochter van Jan Jacobsz Groeneveld.
• Aeltje Claudesdr van Homburg
  Geboren 1573 te Benschop. Dochter van Claude van Homburg, schout van Benschop en Marritje Gerritsdr Elger.
  Zij was gehuwd met Ghijsbert Aertsz Verburgh. 
• Gerrit Ghijsbertsz Verburgh
  Geboren in 1610 te Oudewater, overleden 8 oktober 1673 te Benschop. Zoon van Ghijsbert Aertsz Verburgh en Aeltje Claudesdr van Homburg. Hij trouwde circa 1640 te Oudewater met:
• Neeltje Jacobsdr den Amersfoorder
  Geboren circa 1622 te Benschop. Overleden op 5 november 1669 te Benschop. Dochter van Jacob Adriaensz den Amersfoorder en Niesje Gorisdr Boeff.
• Aelbert Barten Rietveld
  Geboren circa 1635 te Benschop. Zoon van Bart Gerrits Rietveld.
  Hij trouwde op 16 mei 1658 te Benschop met  Annigje Andriesdr van der Heeden (Zie Genealogie van der Heeden nr. 7a). Geboren circa 1630 te Benschop. Dochter van Andries Amels van der Heeden en N. Willems Lam.
• Geertruij Willems Taets
  Geboren rond 1645. Dochter van Willem Adriaens Taets.
  Zij trouwde op 11 juni 1671 te Benschop met Hendrik Anthonies Bosch. Geboren circa 1645. Zoon van Anthonie Bosch en Adriaantje Dirks de Kleijn.
  Schout van Tienhoven.
• Johannes Gerritsz Verburgh
  Geboren in 1649, gedoopt op 23 september 1649 te Benschop. Overleden op 4 november 1730 te Benschop. Zoon van Gerrit Ghijsbertsz Verburg en Neeltje Jacobsdr den Amersfoorder.
  Hij trouwde op 27 februari 1687 te Brandwijk met Jannechie Willemsdr Oberg. Geboren circa 1657 te Brandwijk. Overleden 3 april 1716 te Benschop. Dochter van Willem Jans Oberg en Jaapje Jacomijntje Dinghemans.
• Roelof Aalberts Rietveld
  Geboren 1678, gedoopt op 11 augustus 1678 te Benschop. Zoon van Aalbert Barts Rietveld en Annigje Andriesdr van der Heeden. Hij trouwde op 13 december 1705 te Benschop met Catharina Hendriks Bosch. Dochter van Hendrik Anthonies Bosch en Geertruij Willems Taats .
• Geertruij Roelofs Rietveld
  Geboren 1709, gedoopt 24 maart 1709 te Benschop. Dochter van Roelof Aalberts Rietveld en en Catharina Hendriks Bosch. Zij trouwde op 21 augustus 1740 te Jutphaas met Gerrit Pieters van Leeuwen. Geboren 1703, gedoopt 26 augustus 1703 te De Meern. Zoon van Pieter Gerrits van Leeuwen en Johanna Jans Putkamer 
• Goris Jansz Verburg
  Geboren 1702, gedoopt 20 januari 1702 te Benschop. Overleden 16 november 1753 te Zegveld. Zoon van Johannes Gerritsz Verburgh en Jannechie Willemsdr Oberg.
  Hij trouwde op 3 juni 1731 te Zegveld met Claertje Joost van den Bergh. Geboren 1707, gedoopt op 4 mei 1707 te Zegveld. Overleden op 8 april 1782 te Zegveld. Dochter van Joost Cornelisz van den Bergh en Cornelia Cornelisdr in ’t Hout.

Bronvermeldingen:
Genealogieën – JohnOoms.nl
Genealogische Bronnen – JohnOoms.nl

–

Terug naar:

Dorpen en Steden