Hertogen van Brabant

Vervolg van de Graven van Leuven

 

Het hertogdom Brabant was een historisch gebied in de Nederlanden. Zijn grondgebied bestond voornamelijk uit de drie hedendaagse Belgische provinciesVlaams-Brabant, Waals-Brabant en Antwerpen, het Brussels Hoofdstedelijk Gewest en het merendeel van de hedendaagse Nederlandse provincie Noord-Brabant. Verder hoorden de zogenaamde Landen van Overmaze erbij, een gebied dat ongeveer overeenkomt met het zuiden van de Nederlandse provincie Limburg, alsook het Duitse Herzogenrath.

hertog-van-brabant

hendrik-i-van-brabant

Hendrik I van Brabant

7. Hendrik I van Brabant
Geboren omstreeks 1165 te Leuven, overleden op 5 september 1235 te Keulen. Hij was hertog van Brabant vanaf 1183 en hertog van Neder-Lotharingen vanaf 1190.
Hij was de zoon (uit het 1e huwelijk) en erfopvolger van Godfried III van Leuven (Zie Graven van Leuven nr. 6). In zijn beleid streefde hij naar een uitbreiding van zijn heerschappij over het grondgebied tussen Schelde en Rijn en de beheersing van de handelsweg van Brugge naar Keulen. Hij slaagde er niet in het hertogelijk gezag in Neder-Lotharingen te herstellen. Niettemin wist hij zich een machtspositie te veroveren door in de strijd tussen de Welfen en de Hohenstaufen voortdurend van kamp te wisselen.
Hendrik kreeg vanaf 1172 bestuurlijke taken van zijn vader. Toen hij in 1179 trouwde kreeg Hendrik het graafschap Brussel (deel van de Brabantgouw) van zijn vader Godfried. Toen zijn vader van 1182 tot 1184 in het Heilige Land verbleef, trad Hendrik op als regent. Als compensatie voor de verdediging van Jeruzalem tegen de inval van de Egyptische sultan Saladin (1183/1184) werd de zoon van Godfried III, Hendrik I door keizer Frederik Barbarossa in hetlandgraafschap Brabant (het deel van de Brabantgouw tussen Dender en Zenne) tot hertog verheven. Het landgraafschap Brabant wordt een hertogdom en Hendrik wordt de eerste hertog van Brabant.
Hendrik nam deel aan de Derde Kruistocht (1189-1192) en was bevelhebber bij de belegeringen van Sidon en Beiroet. Hij zag echter af van een beleg van Jaffa na het nieuws van de dood van koning Hendrik II van Jeruzalem. In 1190 volgde hij zijn vader op als eerste met de titel hertog vanBrabant en Neder-Lotharingen (hoewel dat laatste vooral een ceremoniële titel aan het worden was), graaf van Leuven en markgraaf van Antwerpen. In 1191 liet hij zijn broer Albert benoemen tot bisschop van Luik.

In 1192 verleende Hendrik als hertog van Brabant een vrijheidskeureaan de stad Vilvoorde om zich te verzekeren van de steun van de bewoners in de conflicten met het machtige graafschap Vlaanderen. Wanneer zijn broer in datzelfde jaar vermoord wordt, hield Hendrik de Duitse keizer Hendrik VI verantwoordelijk en werd hij een van de leiders van de opstanden tegen de keizer. Er volgde een periode van onrust en lokale conflicten, en nog in 1199 wist Hendrik de kroning van de volgende Duitse koning (Filips van Zwaben, broer van de overleden koning) te Aken te voorkomen. Hendrik sloot in 1204 vrede met Filips van Zwaben en werd beloond met de voogdij over de abdij van Nijvel en het kapittel van Sint-Servaas, het medebestuur over Maastricht en het recht zijn hertogdom aan een vrouwelijke erfgenaam na te laten (Hendrik had in 1204 alleen nog dochters).

Koning Filips II van Frankrijk wilde Hendrik in 1208 steunen om zelf koning van Duitsland te worden, maar Hendrik koos ervoor om de kandidatuur van Otto van Brunswijk te steunen. In 1212 kwam Hendrik in conflict met de bisschop van Luik over de opvolging van het graafschap Moha. Hendrik verwoestte de stad Luik in 1212 maar werd in 1213 verslagen in Steps. In 1214 was Hendrik verplicht om mee te vechten in de Slag bij Bouvines tegen zijn persoonlijke vriend Filips II van Frankrijk. Direct na de slag verzoende hij zich weer met Filips.

In 1229 kreeg Brussel stadsrechten van Hendrik I. Onder zijn toezijn wordt gestart met de bouw van de kathedraal van Sint-Michiels en Sint-Goedele. In hetzelfde jaar gaf hij zijn aanspraken op Moha op. Keizer Frederik II van Hohenstaufen gaf Hendrik in 1235 de eervolle opdracht om naar Engeland te reizen en zijn verloofde Isabella Plantagenet op te halen, maar Hendrik werd ziek en overleed in Keulen.

Volgens de overlevering heeft hertog Hendrik I in 1185 de stad ‘s-Hertogenbosch gesticht. Zijn praalgraf is te vinden in de Leuvense Sint-Pieterskerk, alsook dat van Mathilde van Boulogne en zijn dochter Maria van Brabant.

Hendrik I was tweemaal gehuwd. Hendriks eerste huwelijk was met Mathilde van Boulogne. Geboren 1161/1165, overleden op 16 oktober 1210 te Leuven. Mathilde was een dochter van Maria van Engeland, gravin van Boulogne (Marie de Blois) (Zie Graven van Boulogne nr. 11) en Mattheüs I van de Elzas, door huwelijk graaf van Boulogne (Matthias I).
Zij kregen de volgende kinderen:

  • Maria van Brabant (-1260), gehuwd met keizer Otto IV en daarna met Willem I, graaf van Holland (kinderloos huwelijk).
  • Margaretha van Brabant (Volgt  8a)
  • Adelheid van Brabant.
  • Machteld (Volgt  8b).
  • Hendrik II van Brabant (Volgt 8c).
  • Godfried van Leuven-Gaasbeek (Volgt Heren van Gaasbeek nr. 8).

In zijn tweede huwelijk trouwde Hendrik met Maria van Frankrijk, dochter van koning Filips II van Frankrijk. Zij kregen de volgende kinderen:

  • Elisabeth (overleden circa 1263), gehuwd met Diederik van Dinslaken en daarna met Gerard van Gelre.
  • Maria, jong overleden.
Uit: Wikipedia – Hendrik I van Brabant

8a. Margaretha van Brabant
Geboren circa 1190, overleden 1231. Zij was een dochter van hertog Hendrik I van Brabant en Mathilde van Boulogne.

In januari 1206 trouwde zij met Gerard III van Gelre, waarbij Margaretha als huwelijksgeschenk het graafschap Rode ontving. Uit het huwelijk werden de volgende kinderen geboren:

  • Margaretha (ca 1210 – ca 1250), verloofd met Dirk II van Valkenburg, daarna getrouwd met graaf Willem IV van Gulik (1210-1278) (Volgt Graven van Gulik nr. 10)
  • Otto II (ca 1215 – 1271) (Volgt Graven van Gelre nr. 9)
  • Hendrik (ca 1215 – 1285), prins-bisschop van Luik
  • Richardis, eveneens gehuwd met graaf Willem IV van Gulik.

Samen met haar man stichtte zij rond 1218 de Munsterabdij in de Opper-Gelrese stad Roermond.

Margaretha overleed in 1231, kort na haar man, en werd begraven in de abdijkerk van Roermond, waar het praalgraf van beiden nog steeds tot de verbeelding spreekt.

Uit: Wikipedia – Margaretha van Brabant

8b. Machteld van Brabant
Geboren omstreeks 1200 – 1267. Zij was een dochter van hertog Hendrik I van Brabant en Mathilde van Boulogne.

In 1212 trouwde zij met Hendrik VI van Brunswijk, de Welfische paltsgraaf van de Rijnpalts, die in 1214 overleed. Dit huwelijk was kinderloos.

In 1224 trouwde zij met graaf Floris IV, graaf van Holland. Uit dit huwelijk werden de volgende kinderen geboren:

  • Willem II van Holland, opvolger van zijn vader en (tegen)koning van Duitsland
  • Floris de Voogd, regent van Holland
  • Aleid van Holland, gehuwd met Jan van Avesnes, regentes van Holland na overlijden van Floris (Volgt Graven van Holland nr. 12).
  • Margaretha van Holland, gehuwd met Herman I van Henneberg-Coburg (1224-1290)
Wikipedia – Machteld van Brabant

hendrik-ii-van-brabant

Hendrik II van Brabant

8c. Hendrik II van Brabant
(1207 – 1 februari 1248), hertog van Brabant van 1235 tot aan zijn dood. Hij wordt ook Hendrik de Edelmoedige genoemd. Hij was de oudste zoon uit het 1e huwelijk van Hendrik I, wiens oostwaartse expansiepolitiek hij voortzette. Hij mengde zich in de twisten tussen de prins-bisschop van Luik en de steden van zijn bisdom, en sloot zich aan bij keizer Frederik II van het Heilige Roomse Rijk, wat hem in 1244 hetgraafschap Dalhem opleverde.

Tijdens de minderjarigheid van zijn neven Otto II van Gelre(zoon van zijn zus Margaretha) en Willem II van Holland (zoon van zijn zus Mathilde) stonden hun vorstendommen (Gelre enHolland) onder zijn invloed. In 1247 weigerde hij de titel van Duits koning, ten voordele van zijn neef Willem II van Holland.

Zijn tweede echtgenote, Sofia van Thüringen († 1275), dochter van landgraaf Lodewijk IV van Thüringen en de H. Elisabeth van Hongarije, erfde in 1247 het landgraafschap Thüringen, dat echter in 1275 weer van Brabant werd gescheiden als erfdeel voor Hendrik het Kind (stamvader van het Huis Hessen), hun zoon uit dit tweede huwelijk.

Op 12 januari 1248, enkele dagen voor zijn dood, verleende hertog Hendrik aan zijn onderdanen het eerste algemeen landsprivilegie voor hertogdom Brabant, waarbij hij onder meer rechtszekerheid beloofde, en dat bedoeld was om de opvolging van zijn nog jonge zoon Hendrik III in de ogen van zijn onderdanen te vergemakkelijken.

Samen met zijn 2de echtgenote werd hij begraven in de abdijkerk van Villers. Het mausoleum werd vernield bij de Franse revolutie, maar de ligging van de grafkelder is bekend.

Hendrik was gehuwd met (1) Maria, dochter van Filips van Zwaben en werd de vader van:
  • Hendrik III (ca.1231-1261) (Volgt 9a)
  • Filips
  • Mathilde (1224-1288) (Volgt 9b)
  • Beatrix (1225-1288), in 1241 gehuwd met Hendrik Raspe (-1247), landgraaf van Thüringen en Rooms koning; vervolgens in 1247 met Willem II van Vlaanderen (1224-1251)
  • Maria, in 1254 gehuwd met Lodewijk II van Beieren (1229-1294)
  • Margaretha (1277), abdis van Hertogendal of Valduc, vandaag Hamme-Mille

Hendrik was gehuwd met (2) Sofia van Thüringen en werd vader van:

  • Hendrik het Kind (1244-1308), landgraaf van Thuringen
  • Elisabeth (1243-1261), in 1254 gehuwd met Albrecht I van Brunswijk (1236-1279)
Uit: Wikipedia – Hendrik II van Brabant

9a. Hendrik III van Brabant
Geboren circa 1231, overleden op 28 februari 1261 te Leuven), hertog van Brabant van 1248 tot zijn dood, was de zoon van Hendrik II. Hij wordt ook Hendrik de Zachtmoedige genoemd.

Hendrik trouwde in 1251 met Aleidis van Bourgondië, dochter van Hugo IV van Bourgondië. Hendrik steunde de kandidatuur voor het Duitse koningschap van Alfons X van Castilië, door wie hij in 1257 werd aangesteld tot handhaver van de vrede in de westelijke rijksgebieden.

De beroemde dichter-minnezanger Adenet le Roi verbleef aan zijn hof, terwijl er ook van zijn eigen hand enkele hoofse gedichten (in het Frans) bewaard zijn gebleven. Twee dagen voor zijn dood verleende hij, naar het voorbeeld van zijn vader, aan zijn onderdanen een privilege, eveneens met de bedoeling de Brabanders welwillend te stemmen voor zijn minderjarige opvolgers. In de Leuvense Predikherenkerk bevinden zich restanten van de grafzerken van Hendrik en Aleidis.

Hendrik was vader van:

  • Hendrik IV (1251-1272)
  • Jan I (1252/1254-1294)
  • Godfried van Brabant (-1302), heer van Aarschot  (Volgt 10)
  • Maria (1254-1321), gehuwd met Filips III van Frankrijk.

Hij had ook met Joanna van der Balc(h)t een (bastaard?)zoon:

  • Gilles van Brecht, Kapitein van T(h)iel.
Vermeldingen:
Hendrik III van Brabant – Wikipedia
Nazaten Hertog Hendrik III van Brabant (c.1230-1261)- Geni

 

 

9b. Mathilde van Brabant
Geboren in 1224, overleden in 1288,
Zij trouwde 1e in 1237 met Robert I van Artesië (1216 † 1250), vijfde zoon van zoon van koning Lodewijk VIII van Frankrijk en Blanca van Castilië.
Uit het huwelijk met Robert van Artesië had zij twee kinderen:

  • Blanca van Artesië (1248 – 1302)
  • Robert II van Artesië (1250 – 1302) (Volgt Graven van Artesië nr. 2)

Mathilde trouwde 2e in 1254 met Gwijde III van Saint-Pol (-1289), comte de Saint-Pol. Tweede zoon van graaf Hugo V van Saint-Pol en gravin Maria van Blois.
Gwijde en zijn echtgenote Mathilde kregen volgende kinderen:

  • Hugo II (1258-1307), graaf van Saint-Pol en graaf van Blois
  • Gwijde IV (overleden in 1317), graaf van Saint-Pol
  • Jacob (gesneuveld in 1302), heer van Leuze en Condé en gouverneur van het graafschap Vlaanderen
  • Beatrix (overleden in 1304), huwde met graaf Jan I van Eu
  • Johanna, huwde met Willem III van Chauvigny, heer van Châteauroux
  • Gertrudis, huwde met heer Floris van Mechelen

 

Zegel van Godfried van Aarschot

Zegel van Godfried van Aarschot

10. Godfried van Brabant
Ook wel Godevaart van Brabant genoemd.
Overleden op 11 juli 1302 te Kortrijk, Heer van Vierzon (1277-1302), Heer van Aarschot (1284-1302).
Hij was de derde zoon van Hendrik III van Brabant en Aleidis van Bourgondië.

Godfried trouwde in 1277 met Jeanne Isabelle van Vierzon, erfdochter van Herve IV de Vierzon en Jeanne de Brenne.
Waardoor hij door dit huwelijk iure uxoris (“bij rechte van zijn echtgenote”) Heer van Vierzon werd. Hij zou zowel politiek als militair zijn broer Jan I van Brabant, die na het aftreden van hun oudste broer Hendrik IV van Brabant hertog werd, bijstaan.

Wapen van Godfried van Aarschot

Reeds in 1280 en 1281 liet hij zich Graaf of Heer van Aarschot noemen, wat in 1283 tot een schikking met Jan, Heer van La Rivière, leidde over de aanspraken van beide heren in het Land van Aarschot. Godfried zou op 29 oktober 1284 uiteindelijk door zijn broer Jan I van Brabant officieel Aarschot als apanage krijgen.

Hij vocht in 1288 samen met zijn broer mee in de slag bij Woeringen, waarbij hij graaf Reinoud I van Gelre wist gevangen te nemen. In 1292 bemiddelde hij een vrede tussen Frankrijk en de Graaf van Vlaanderen.

Na de dood van zijn broer zou hij voor zijn neef Jan II van Brabant de opstanden die toen opdoken de kop indrukken. In 1296 bemiddelde hij ook voor Brabant met de aartsbisschop van Keulen, Siegfried van Westerburg.

Hij ontving op 9 augustus 1299 van Paus Bonifatius VIII dispensatie voor zijn verloving met Elizabeth (Isabella) van Gelre, dochter van Reinoud I van Gelre.

In 1302, toen Vlaanderen in opstand kwam tegen koning Filips IV van Frankrijk, sloten Godfried en zijn enige zoon zich aan bij het Franse leger in de Guldensporenslag. Beiden werden gedood, samen met verscheidene andere ridders uit Brabant.  Zijn goederen werden onder zijn vier getrouwde dochters verdeeld.

Hij had bij Jeanne Isabelle, dame van Vierzon (- 1296), één zoon en zes dochters:

  • Jan van Brabant (1281–1302), gesneuveld in de Guldensporenslag, getrouwd met Maria van Mortagne.
  • Maria van Brabant (-1332), getrouwd met Walram van Gulik (-1297), en vervolgens Robert van Beaumont.
  • Alix van Brabant (-1315), in 1302 getrouwd met Jan III van Harcourt (-1329).
  • Elisabeth van Brabant (-1350), getrouwd met Gerard V van Gulik (-1328). (Volgt 11)
  • Blanche (-1329), getrouwd met Jan Berthout, Heer van Mechelen (-ca. 1304), en in 1307 getrouwd met Jan I van Thouars (-1332).
  • Marguerite, non in de benedictijnerabdij Saint Nicolas van Longchamps bij Parijs, gestorven na 1318
  • Jeanne, non in de benedictijnerabdij Saint Nicolas van Longchamps bij Parijs, gestorven na 1318
Tekst en afbeelding uit: Godfried van Brabant – Wikipedia

 

11. Elisabeth van Brabant
Overleden in 1350. Dochter van Godfried van Brabant, de heer van Aarschot en van Jeanne Isabelle van Vierzon.
Zij werd de tweede echtgenote van Gerard V van Gulik. Geboren rond 1250, overleden op 29 juli 1328. Hij was van 1297 tot aan zijn dood graaf van Gulik. Hij behoorde tot het huis Gulik-Heimbach-Berge.
Gerard was de jongste zoon van graaf Willem IV van Gulik (Zie Graven van Gulik nr. ) en diens echtgenote Margaretha, dochter van graaf Gerard III van Gelre.
In 1297 volgde hij zijn oudere broer Walram op als graaf van Gulik.
Kinderen:

  • Lodewijk (overleden na 1311)
  • Godfried (overleden in 1335), heer van Bergheim (Volgt Graven van Gulik nr. 11b)
  • Walram (1304-1349), aartsbisschop van Keulen
  • Johan (overleden na 1327), kanunnik van de Sint-Janskerk van Luik
  • Maria (overleden in 1353), huwde eerst met graaf Hendrik II van Virneburg, daarna met graaf Diederik IX van Kleef en vervolgens met heer Koenraad van Saffenberg
  • Elisabeth, huwde eerst met graaf Johan II van Sayn en daarna met heer Godfried V van Hatzfeld
  • Richardis (1314-1360), huwde in 1330 met hertog Otto IV van Neder-Beieren
  • Hendrik (1319-1334), proost van Keulen

Bronvermeldingen:
Graven van Brussel en hertogen van Brabant – Wikipedia
Wikipedia – Hendrik II van Brabant
Wikipedia – Robert I van Artesië
Wikipedia – Gwijde III van Saint-Pol
Genealogische Bronnen – JohnOoms.nl
Literatuur over de Hertogen van Brabant:
De Kroniek van de Hertogen van Brabant

 

Terug naar:

Keizers, Koningen en Hertogen

 facebook

 

© 8 oktober 2016, laatst bijgewerkt op 12 januari 2023