Gelkenes is een buurtschap, polder en bedrijventerrein in de provincie Zuid-Holland, in de streek Alblasserwaard, gemeente Molenlanden. De buurtschap was t/m 1985 gemeente Groot-Ammers. In 1986 ging het over over naar gemeente Liesveld, in 2013 over naar gemeente Molenwaard. Sinds 2019 is Gelkenes deel van de gemeente Molenlanden.

Gelkenes ligt in het noorden van de gemeente aan de rivier de Lek tegenover Schoonhoven waarmee het met een veerboot verbonden is.

Het Industriepark Gelkenes is met een oppervlak van ruim 70 hectare en meer dan 90 bedrijven en 1500 medewerkers  het grootste industriepark tussen Alblasserdam en Geldermalsen.

De buurtschap Gelkenes valt, ook voor de postadressen, onder het dorp Groot-Ammers.
Tegenwoordig omvat de buurtschap circa 100 huizen en telt in totaal 320 inwoners, waarvan er 53.1% man en 46.9% vrouw zijn.

Oudere vermeldingen
1333 Ghelickennisse, 16e eeuw Gelkenisse.

Naamsverklaring
Betekent nisse ‘nes, in water uitstekend land’ van de persoon Gelike.

De buurtschap ligt noordoosten van Groot-Ammers, ten westen van Nieuwpoort, rond de Lekdijk, die ter plekke in het westen Gelkenes heet en in het oosten Schoonhovenseveer. Ten zuiden van deze dijk ligt het bedrijventerrein. Buurtschap en bedrijventerrein liggen in de polder Gelkenes, die in het zuiden grenst aan de eveneens Groot-Ammerse buurtschap Graafland.

In de Volkstelling van 1840 wordt de buurtschap Gelkenes niet apart geteld. In dat jaar wordt het samen geteld met Groot-Ammers (in tegenstelling tot de buurtschappen Graafland en Achterland, die wél apart worden geteld).

Polder
De Polder Gelkenes is waarschijnlijk al voor 1200 ontgonnen. De polder grensde in het noorden aan de Lek, in het oosten aan Nieuwpoort, in het zuiden aan de buurtschap en polder Graafland en in het westen aan de Ammerse Boezem. In het uiterste westen van de polder is het dorp Ammers, later Groot-Ammers, ontstaan. Direct ten oosten  van Groot-Ammers is kasteel Liesveld gebouwd, waaromheen de buurtschap Liesveld is ontstaan. De buurtschap Gelkenes ligt in het noorden als een lintbebouwing aan de Lekdijk. De gemeente Groot-Ammers omvatte ten zuiden van de polder respectievelijk nog de polders Graafland en Achterland. Tegenwoordig heet het hele gebied van de voormalige gemeente Groot-Ammers Polder Liesveld.

Ambacht en ambachtsheerlijkheid
In de 13e eeuw is sprake van een heerlijkheid Liesveld, die zich uitstrekt over de ambachten Gelkenes en Ammers-Graafland. Het grondgebied valt samen met dat van de latere gemeente Groot-Ammers. De oostgrens van de heerlijkheid Liesveld vormt in de middeleeuwen ter plekke tevens de grens tussen het graafschap Holland en het Sticht. De heren van Liesveld bouwen vermoedelijk rond 1275 kasteel Liesveld in het westen van de Polder Gelkenes, en weten van hieruit eeuwenlang de wijde omgeving te beheersen. In 1548 verheft keizer Karel V de heerlijkheid Liesveld tot een ‘vrije en onscheidbare baronie Liesveld‘.
De baronie omvat de ambachtsheerlijkheden Gelkenes met Groot-Ammers,  Ammers-‘s-Graveland met Achterland en Peulwijk,  Ottoland en Peursum. In 1795 vallen de Fransen ons land binnen en worden hier de baas. Zij schaffen de adellijke rechten w.o. baronieën en heerlijkheden af. Rond 1800 ontstaat de situatie zoals die t/m 1985 is gebleven: de gemeente Groot-Ammers met de buurtschappen Gelkenes, Graafland en Achterland. In 1805 is er nog sprake van ‘schout en schepenen van Gelkenes’.

Op het adres Liesveld nr. 3 staat een imposant rijksmonumentaal pand. Vroeger stond hier het hiervoor al genoemde kasteel Liesveld. De Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed stelt dat dit ‘een gedeelte van een 16e-eeuws biigebouw, als overblijfsel van het kasteeltje Gelkenes’ is. In het boekje ‘Groot-Ammers in oude ansichten’ staat echter: “In 1740 begon men met het afbreken van het slot, dat zeer bouwvallig geworden was. Het puin van de bouwval werd gebruikt ter versteviging van de bedijking van de Lek bij Gelkenes.

Het stalgebouw, dat was blijven staan, werd daarna als zittingszaal voor de rechtspleging gebruikt.

In 1745 werd begonnen aan de bouw van een nieuw Huis Liesveld. Het verrees op dezelfde plaats als het vroegere kasteel. Datgene wat nu nog als bouwval te zien is, zal, naar men mag aannemen, het overblijfsel zijn van het in 1745 gebouwde huis. Het is het povere restant van een glorie, die definitief vergaan is. Het neemt niet weg, dat de tegenwoordige buurtschap Liesveld nog altijd imponeert, omdat er de sfeer van lang vervlogen eeuwen schijnt rond te waren. Het is een van de meest intieme plekjes van de gehele zuidelijke Lekoever.”

De Nederlandse koning Willem-Alexander voert sinds de troonswisseling de titel Baron van Liesveld.

 

Uit:

Wikipedia – Gelkenes
Plaatsengids.nl – Gelkenes
Postcode bij adres – Gelkenes
Industriepark Gelkenes
Geschiedenis Alblasserwaard – Gelkenes

Foto’s:

JohnOoms.nl

 

Voorouders van mij:

• Adriaen Adriaensz Oom
  Hij is geboren omstreeks 1550 en leeft nog in 1622. Zoon van Adriaen Adriaensz Oom.
  Hij huwt Nelletgen Adriaensdochter, dochter van Adriaen Pieterszoon, schout van Groot-Ammers. Hij wordt in 1590 vermeld als pachter van de wijnen- en bierexcijs van de Baronie van Liesveld en wordt daarin Oomge genoemd. In akten te Ammers-Graveland wordt hij ook wel Oomkens en Noomkens genoemd. Vanaf 1596 is hij schout van Groot-Ammers en substituutschout van Ammers-Graveland. In 1601 wordt hij genoemd als Heiligegeestmeester. Hij is in 1611 schepen in Gelkenes en gaarmeester van de Baronie van Liesveld in 1615. Op 27-2-1597 koopt hij op een publieke veiling een huis en erf te Nieuwpoort aan de oostzijde van de binnenhaven benedendams, afkomstig van wijlen Lijntgen Willems. De inzet van 350 gulden is door Adriaen verhoogd tot 370 gulden, waardoor hij koper is geworden. In 1622 woonde hij aan de Kerksteeg te Gelkenes in de Baronie van Liesveld.
• Adam Adriaenszoon Oom
  Geboren 1575/1580. Overleden 18 of 19-12-1639. Zoon van Adriaen Adriaensz Oom en Nelletgen Adriaensdochter.
  Hij was lakenkoper, schout van Gelkenes, burger van Nieuwpoort, waar hij tot 1626 woont en daarna verhuisd naar Gelkenes. Van 1626-1639 was hij schout van Gelkenes. Hij huwt omstreeks 1605 met:
• Maritgen Maertensdochter Verhuysen
  Geboren omstreeks 1585, overleden na 2 november 1619. Dochter van Maerten Huybrechtszoon Verhuysen en Adriana Pietersdochter.
• Jan Adamsz Oom
  Hij is geboren tussen 1610 en 1615. Hij overleed tussen 26 augustus 1659 (als schout genoemd) en 21 februari 1661 (zijn weduwe genoemd). Zoon van Adam Adriaenszoon Oom en  Maritgen Maertensdochter Verhuysen.
  Hij is vanaf 11 juli 1640 schout van Gelkenes en Groot-Ammers met Ammers-Graveland, Achterland en Peulwijk in de Baronie van Liesveld. Hij huwde circa 1640 met:
• Philippina Cornelisdochter de Cuijper
  Geboren rond 1615, overleden 1669. Dochter van Cornelis Pietersz de Cuijper, rentmeester van de Baronie van Liesveld, en Lijsbeth Willemsdochter.
  
• Abraham Cornelisz Advokaat
  Geboren 1610. Zoon van Cornelis Ariens Advokaat. Schepen van Gelkenes. Hij was gehuwd met:
• Sijchje Schep
  Geboren voor 1614 en overleden na 4 april 1662 in Gelkenes.
  
• Jacob Jansz Cloot
  Geboren circa 1620 te Gelkenes.
  Hij huwde 1e op 5 oktober 1642 te Nieuwpoort met Heijltje Hendriks Cock. Hij huwde 2e op 20 december 1671 te Groot-Ammers met Weijntje Willems Advokaat.
• Weijntje Abrahams Advokaat
  Geboren 1630 te Gelkenes. Dochter van Abraham Cornelisz Advokaat en Sijchje Schep.
  Zij was gehuwd met:
• Pieter Lambertsz Kok
  Geboren circa 1634 te Gelkenes. Zoon van Lambert Kok.