Heusden is een gerestaureerde vestingstad in de Nederlandse gemeente Heusden, gelegen aan de Bergsche Maas. Zij telt ongeveer 1500 inwoners (2007). In 1968 is begonnen met het in oude stijl restaureren van de vestingstad Heusden. Dit grootscheepse restauratieproject liep veertig jaar. Heusden is de hoofdstad van het Land van Heusden.
Het land van Heusden grenst in het noordwesten aan het Land van Altena en in het zuiden aan de Langstraat. In het oosten vond men het Graafschap Bokhoven en in het noorden, aan de overzijde van de Maas, de Bommelerwaard. Het gebied lag in het grensgebied van het Graafschap Holland, het Hertogdom Gelre en het Hertogdom Brabant. Vóór die tijd maakte het deel uit van het veel grotere gebied Teisterbant, wat vervolgens in handen kwam van de Hertogen van Kleef, die het echter in leen hadden van de Bisschoppen van Sticht Utrecht. In 1357 werd het een onderdeel van het Graafschap Holland om pas omstreeks 1810 bij de huidige provincie Noord-Brabant gevoegd te worden.
Het Kasteel Heusden dateert uit de 12e eeuw. In de buurt van dit kasteel ontwikkelde het huidige stadje Heusden zich. In het jaar 1210 werd melding gemaakt van een kerk. Heusden lag op de strategische grens tussen het hertogdom Brabant, het graafschap Holland en het hertogdom Gelre, terwijl ook het graafschap Kleef er aanvankelijk rechten bezat. Hierdoor was de politieke situatie van Heusden onduidelijk. Zo werd Heusden in 1279 ingenomen door hertog Jan I van Brabant en dit wordt als het begin van de Brabantse invloed beschouwd, hoewel er al eerder schermutselingen waren tussen de drie machtsblokken.
Het is niet duidelijk wanneer de plaats stadsrechten kreeg. Diverse bronnen vermelden jaren als 1231, tussen 1290 en 1296, en 1318. Jan van Wijnvliet, burggraaf van Heusden verbouwde en versterkte de burcht in de jaren 1338-1339 met een muur. In 1340 werd Wijnric van Oyen door Jan van Wijnvliet aangesteld tot drossaard van het Land van Heusden. In 1357 werd het Land van Heusden verkocht aan het Graafschap Holland en werd dus Hollands. De reden van de verkoop lag in het feit dat de Graaf van Holland partij zou kiezen voor een Brabantse kandidaat in een opvolgingskwestie.
In Heusden hebben zich meerdere rampen voorgedaan. In 1569 werd de stad door de Spanjaarden belegerd en geheel verwoest. Meerdere keren werd de stad getroffen door de pest. Tijdens de grote brand in 1572 werd bijna de hele stad in de as gelegd. Van het prachtige stadhuis was niets meer over. In 1680 werden het kasteel en omliggende huizen verwoest, doordat de bliksem in de kruittoren sloeg.
Jacob Kemp ontwierp aan het einde van de 16e eeuw een moderne omwalling volgens het oud-Nederlands vestingstelsel. De middeleeuwse ommuring had vier stadspoorten: de Wijkse poort, de Bossche poort, de Oudheusdense poort en de Veerpoort. Toen de ommuring werd gesloopt, ten behoefte van de aarden vestingwerken, verdween de Bossche Poort en werd de Herptse Poort gebouwd. De Wijkse Poort werd verplaatst en later uitgebreid tot de huidige vorm. De graaf de Mirabeau wees op de patriottische gezindheid van Heusden en nam het stadje op in zijn aanvalsplan. Ook Cornelis Krayenhoff zou in 1794 via Heusden optrekken.
De laatste tragische gebeurtenis vond plaats tegen het einde van de Tweede Wereldoorlog. Terwijl de geallieerden oprukten, zochten de Duitsers hun heil achter een nieuwe linie, de Bergsche Maas. Zij lieten de hoogste punten in de vesting, het stadhuis en twee kerktorens, opblazen. Dat deden de Duitsers ook elders, teneinde de oprukkende geallieerden te beletten hoge gebouwen als uitkijkposten te gebruiken.
Het Heusdense stadhuis werd algemeen gezien als het mooiste stadhuis van heel Nederland. Tijdens de geallieerde beschietingen hielden vele Heusdenaren zich schuil in de grote kelder van het stadhuis. Een deel ervan verbleef in de kelder tijdens de onaangekondigde opblazing. In de nacht van 4 op 5 november 1944 werd de toren van het stadhuis opgeblazen, maar het hele stadhuis stortte in en 134 mannen, vrouwen en kinderen kwamen om. Destijds was dit tien procent van de totale bevolking. Nog geen vier uur later reden de Schotse tanks en Poolse divisies Heusden binnen.
De daders van de aanslag werden nooit gevonden, en Heusden verloor een deel van zijn inwoners en een historisch bouwwerk.
Het wapen van Heusden werd op 20 juni 2000 bij Koninklijk Besluit aan de Noord-Brabantse gemeente Heusden toegekend. Het is gelijk aan het wapen dat op 16 juli 1817 aan de gemeente werd verleend, maar nu voorzien van twee leeuwen als schildhouders
De betekenis hiervan is niet geheel duidelijk. Een legende beweert dat de Engelse koningsdochter Sophia door de Boudewijn I, heer van Heusden zou zijn geschaakt. Dienaren van de koning werden op pad gestuurd om haar terug te halen en vonden haar, zittend achter een spinnewiel. Dit verhaal is alleen daarom al onwaarschijnlijk omdat het speelt in een tijd dat het spinnewiel nog niet was uitgevonden.
Waarschijnlijker is de uitleg dat het rad verwijst naar Catharina van Alexandrië, patroonheilige van de stad.De schildhouders verschenen in de zeventiende eeuw en waren in 1815 niet aangevraagd. In 2000 zijn ze alsnog aan het wapen toegevoegd.
“In goud een rood rad. Het schild gedekt met een gouden kroon van 5 bladeren.” De heraldische kleuren in het wapen zijn goud (geel) en keel (rood).
De beschrijving van het wapen van Heusden dat op 20 juni 2000 werd toegekend luidt:
“In goud een rad van keel. Het schild gedekt met een gouden kroon van 5 bladeren en ter weerszijden gehouden door een leeuw van goud, getongd en genageld van keel.” De heraldische kleuren in het wapen zijn goud (geel) en keel (rood).
Bron: Wikipedia – Heusden
Zie ook:
Terug naar: