Jutphaas is een voormalig dorp en voormalige gemeente in de Nederlandse provincie Utrecht.

De gemeente werd op 1 januari 1812 gevormd uit de voormalige gerechten Overeind van Jutphaas, Nedereind van Jutphaas, Oudenrijn-Heikop, Papendorp, Galekop, ’t Gein, Rijnhuizen, Oost Raven (Hoog Raven en Laag Raven) en West Raven. Op 1 januari 1818 werd het grondgebied verkleind door de vorming van de nieuwe gemeenten Oudenrijn en Tolsteeg. Aan de laatste gemeente werden Oost Raven en West Raven afgestaan. Op 1 augustus 1823 werd de gemeente Tolsteeg opgeheven en werden Oost Raven en West Raven weer bij Jutphaas gevoegd. Na de aanleg van het Merwedekanaal werd dit kanaal in 1896 de grens met Utrecht. Hierdoor kwam het gebied van de latere Rivierenwijk bij Utrecht. Per 1 januari 1954 werd ook Hoograven bij Utrecht gevoegd en werd de A12 de grens.

Op 1 juli 1971 werd de gemeente samengevoegd met het zuidelijker gelegen Vreeswijk om de gemeente en groeistad Nieuwegein te vormen. De fusie werd vanuit Jutphaas begeleid door burgemeester Theodore baron de Smeth van Deurne (1919-1988), telg uit het geslacht De Smeth en laatste kasteelheer op het Groot Kasteel te Deurne (1929-1949).

Anno 2005 is Jutphaas onderdeel van de Nieuwegeinse wijk Jutphaas-Wijkersloot en voor een deel van de wijk Zuilenstein. Het oude Jutphaas is vooral geconcentreerd langs het Merwedekanaal (Herenstraat) en in mindere mate langs de Nedereindseweg.

Wanneer Jutphaas is ontstaan, is niet precies bekend; de eerste melding van het dorp stamt echter uit 1165 als Iudifax. De betekenis van de naam is onzeker. Het dorp is ontstaan rond het Kerkveld aan de Nedereindseweg, zo’n 600 meter ten westen van de Herenstraat. Tot de 17e eeuw was Jutphaas een dorp met weinig geconcentreerde bebouwing. In Jutphaas bevindt zich het Kasteel Rijnhuizen.

In 1680 brak er een grote brand uit en probeerden de bewoners een molenkop te redden uit de vuurzee. De molenkop viel echter van de wagen af. Sindsdien waren de bewoners bekend onder de bijnaam de Molenkruiers. Het lokale nieuwsblad heet tegenwoordig daarom de Molenkruier. Vanaf de 17e eeuw ontstond er lintbebouwing langs de toenmalige Vaartsche Rijn (Herenstraat). De gemeente Jutphaas ontstond in 1812. In 1820 werd bij Jutphaas als onderdeel van de Nieuwe Hollandse Waterlinie het Fort Jutphaas gebouwd.

Langs de Vaartsche Rijn, die later grotendeels zou worden verbreed tot het Merwedekanaal, ontwikkelden zich op het grondgebied van de gemeente Jutphaas de lintbebouwing van Hoog, Laag en West Raven. Een groot deel van dit noordelijke stuk van de gemeente zou later toegevoegd worden aan de gemeente Utrecht. Hoograven, waarvan het deel Oud Hoograven nog door de gemeente Jutphaas gebouwd werd, is thans een wijk van Utrecht, Westraven, een bedrijventerrein op de zuidpunt van het Kanaleneiland, hoort eveneens bij die stad, terwijl Laagraven, een industrieterrein, bij Jutphaas en later Nieuwegein gebleven is.

Het Zwaard van Jutphaas (een op een zwaard gelijkend bronzen prestigeobject uit de bronstijd met een datering van circa 1800 – 1500 v.Chr.) werd rond 1947 gevonden tijdens baggerwerkzaamheden voor een haven in De Liesbosch.

In het begin van de 20ste eeuw stond in Jutphaas de Persil fabriek.

Het wapen van Jutphaas werd op 30 november 1869 door de Hoge Raad van Adel aan de Utrechtse gemeente Jutphaas verleend. Op 1 juli 1971 ging Jutphaas op in de gemeente Nieuwegein. Het wapen van Jutphaas is daardoor komen te vervallen als gemeentewapen.

De blazoenering van het wapen luidde als volgt:

Gevierendeeld; kwartier één en vier van goud, beladen met een St.Andrieskruis van keel (zijnde het Overeind van Jutphaas); kwartier twee en drie van lazuur, beladen met een schild van goud met drie balken van keel (het Nedereind van Jutphaas).

 

De heraldische kleuren zijn goud (goud of geel), keel (rood) en lazuur (blauw).

Het wapen is een combinatie van de heerlijkheidswapens Jutphaas Nedereind en Jutphaas Overeind. Deze zijn op hun beurt weer afgeleid van de wapens van de geslachten Jutfaes (later: Rhijnestein) en Wijnestein.

Uit:

Wikipedia – Jutphaas

Wikipedia – Wapen Jutphaas

 

Voorouders uit Jutphaas:

• Geertruij Roelofs Rietveld
  Geboren 1709, gedoopt 24 maart 1709 te Benschop. Dochter van Roelof Aalberts Rietveld en en Catharina Hendriks Bosch.
  Zij trouwde op 21 augustus 1740 te Jutphaas met:
• Gerrit Pieters van Leeuwen
  Geboren 1703, gedoopt 26 augustus 1703 te De Meern. Zoon van Pieter Gerrits van Leeuwen en Johanna Jans Putkamer.

Terug naar:

Dorpen en Steden